Το περιβόητο Σύνδρομο έχει «στοιχειώσει» εδώ και χρόνια τα media και οι σχετικές ιστορίες δίνουν και παίρνουν. Ιδιαίτερα στη χώρα της Φαιδράς Πορτοκαλέας, όσο πιο παρανοϊκή και αστήρικτη είναι μια θεωρία, τόσο περισσότερους υποστηρικτές βρίσκει...
Το καλοκαίρι του 1991, ο στρατιώτης Μπράιαν Μάρτιν επέστρεψε από το Ιράκ στην οικογένειά του, στο Νάιλς του Μίσιγκαν. Ηταν χαρούμενος που επέστρεφε στην πατρίδα, αλλά ένα περίεργο εξάνθημα που είχε βγάλει δεν έλεγε να υποχωρήσει. Τους επόμενους μήνες ακολούθησαν και άλλα συμπτώματα: κενά μνήμης, διακυμάνσεις της διάθεσης και τελικά εξουθενωτική κόπωση. Ανίκανος να δουλέψει, κατέληξε να παίρνει επίδομα αναπηρίας. Ο γιος του που συνελήφθη λίγο μετά την επιστροφή του Μάρτιν, γεννήθηκε με οξεία αναπνευστικά προβλήματα και ομφάλιο λώρο μήκους ενάμιση μέτρου. Η 25χρονη γυναίκα του Κιμ, άρχισε να πάσχει κι αυτή από εξανθήματα, πονοκεφάλους, όγκους στο στήθος, κύστεις στις ωοθήκες, εξασθένηση των οστών του κρανίου και ανεξήγητες μολύνσεις της μήτρας.
Στο Μπάρινγκτον του Ιλλινόι ο βετεράνος του Πολέμου του Κόλπου Τρόυ, άρχισε να πάσχει από κόπωση, μυϊκούς πόνους, πρησμένες αρθρώσεις, πονοκεφάλους, διάρροια και αιμορραγία στα ούλα. Η γυναίκα του είχε προβλήματα ακοής, ημικρανίες, και φλεγμονώδεις προσβολές της πυέλου. Η ίδια λέει πως το σπέρμα του άντρα της είναι τοξικό και προκαλεί φουσκάλες που ανοίγουν και αιμορραγούν. Και το χειρότερο απ' όλα: ο γιος τους Αλεξ, που γεννήθηκε το 1993, πάσχει από μια σπάνια μόλυνση του αίματος και τώρα έχει εγκεφαλική πάρεση.
Οι Μάρτιν, και Ωλμπακ είναι μερικοί μονάχα από τους χιλιάδες Αμερικανούς και Βρετανούς που ισχυρίζονται ότι είναι θύματα αυτού που ονομάστηκε Σύνδρομο του Πολέμου του Κόλπου.
Κάπου 697.000 Αμερικανοί εστάλησαν στον σύντομο και «παραφουσκωμένο» αυτόν πόλεμο. Οι 60.000 απ' αυτούς αναφέρουν διάφορες παθήσεις και συμπτώματα που κυμαίνονται από απώλεια μνήμης μέχρι καρκίνο. Πολλοί παραπονιούνται για χρόνια κόπωση, διάρροια, πόνους, πονοκεφάλους, απώλεια τριχοφυΐας, αιμορραγία στα ούλα, ευερεθιστότητα, αϋπνίες, μυϊκούς σπασμούς και νυχτερινές εφιδρώσεις. Διάφοροι γιατροί, πολιτικοί, δημοσιογράφοι και βετεράνοι πιστεύουν ότι το Σύνδρομο του Κόλπου αποτελεί νέα και ιδιαίτερη πάθηση, αλλά οι ιδέες ποικίλουν. Πολλοί πιστεύουν ότι είναι μεταδοτικό και ότι μεταδίδεται με το σεξ, τον ιδρώτα ή τον αέρα.
Στην εποχή του Ιντερνέτ το Σύνδρομο του Κόλπου γιγαντώθηκε και κάπου ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Η λαϊκίστικη δημοσιογραφία το προίκισε με επιπλέον δύναμη. Οι βετεράνοι του Κόλπου συνασπίστηκαν σε οργανώσεις, πεπεισμένοι ότι το Σύνδρομο είναι υπαρκτό. Οι ασθενείς είναι πεπεισμένοι ότι η αιτία των ιατρικών προβλημάτων τους είναι η έκθεσή τους στα χημικά και τα φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν ή διέρρευσαν στον Πόλεμο του Κόλπου και ότι οι κυβερνήσεις ΗΠΑ και Βρετανίας αποκρύπτουν την αλήθεια για να μην καταβάλλουν αποζημιώσεις. Το σενάριο δεν είναι καθόλου πρωτότυπο στα χρονικά της συνωμοσιολογίας.
Κατά πόσον όμως είναι υπαρκτό το περίφημο Σύνδρομο;
Οταν δημιουργήθηκε το θέμα του Συνδρόμου του Κόλπου έγιναν έρευνες προκειμένου να εντοπιστεί το αιτιολογικό υπόβαθρο του νεόκοπου Συνδρόμου. Όμως δεν βρέθηκε τίποτα.
Σύμφωνα με μια μεγάλη έρευνα τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν στο εγκυρότατο New England Journal of Medicine στις 14 Νοεμβρίου 1996, οι Αμερικανοί στρατιώτες που υπηρέτησαν στον Πόλεμο του Κόλπου είναι το ίδιο υγιείς όσο κι εκείνοι που έμειναν στην πατρίδα. Το δείγμα μελέτης ήταν ολόκληρος ο πληθυσμός των σχεδόν 700.000 βετεράνων. Οι έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το αποκαλούμενο Σύνδρομο του Πολέμου του Κόλπου ήταν ένα παραφουσκωμένο μπαλόνι γεμάτο αέρα κοπανιστό[1].
Μια ερευνητική ομάδα του Υγιεινολογικού Ερευνητικού Κέντρου του Ναυτικού στο Σαν Ντιέγκο, μελέτησε ιατρικά αρχεία από 547.076 βετεράνους. Οι ερευνητές βρήκαν ότι υπήρχαν ελάχιστα περισσότερες νοσηλείες για βετεράνους του Κόλπου. Αυτές οι νοσηλείες οφείλονταν σε διάφορους παράγοντες, όπως η τάση των βετεράνων να περιμένουν να τελειώσει ο πόλεμος προτού προστρέξουν σε γιατρούς για υπαρκτό πρόβλημα της υγείας τους, το στρες του πολέμου και την γνωστή τάση να αυξάνεται ο ρυθμός των γεννήσεων μετά από κάθε πόλεμο.
Σε μια παρόμοια μελέτη, οι Κανγκ και Μπούλμαν του Τμήματος Υποθέσεων Βετεράνων (VA) στην Ουάσινγκτον, εξέτασαν τα αρχεία θανάτων για τις 1.765 αμερικανικές απώλειες επί συνόλου 695.516 βετεράνων του Κόλπου συγκρίνοντάς τα με μια ομάδα ελέγχου παρόμοιου μεγέθους. Βρήκαν ότι η θνησιμότητα των βετεράνων παρουσίαζε αύξηση 9% -όμως αυτό οφειλόταν σε ατυχήματα κυρίως παρά σε ασθένειες. Η τάση αυτή είχε παρατηρηθεί ήδη σε βετεράνους άλλων πολέμων και στο γεγονός ότι οι επιζήσαντες πολέμων ρισκάρουν περισσότερο στη μετέπειτα ζωή τους.
Βέβαια, στην εποχή της συνωμοσιολογίας, η φωνή της κοινής λογικής σπανίως ακούγεται. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στα ευρήματα των γιατρών που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το Σύνδρομο είναι κάτι υπαρκτό για να αντιληφθεί το μέγεθος του τραγέλαφου.
Ο δρ Χάιμαν από τη Νέα Ορλεάνη πιστεύει ότι το Σύνδρομο είναι αρτηριακή μόλυνση που μεταδίδεται με τον αέρα όπως κι η φυματίωση. Ισως ήξερε τι έκανε αφού έτσι έπεισε το Κογκρέσο να του χορηγήσει $ 1,2 εκατ. για έρευνα. Ο δρ Μίλνερ από το Μίσιγκαν νοσήλευσε πάνω από 300 ασθενείς με Σύνδρομο του Κόλπου και πρότεινε όχι μία αλλά πέντε διαφορετικές αιτίες: μόλυνση από ραδιενέργεια, επιπτώσεις πειραματικών φαρμάκων, περιβαλλοντικοί ρύποι, χημικές ουσίες και το βιολογικό οπλοστάσιο του Ιράκ. Ο δρ Μπίνγχαμ του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι υποψιάζεται ότι τα κρούσματα οφείλονται σε τροπική λεϊσμανίαση -μια νόσο που οφείλεται σε παράσιτα που μεταδίδονται με τσιμπήματα εντόμων. Ερευνητές στο πανεπιστήμιο Ντιουκ ανακάλυψαν ότι το πειραματικό αντίδοτο βρωμίδιο της πυριδοστιγμίνης (PB) για τα αέρια νεύρων -το οποίο χορηγήθηκε προληπτικά στο ένα τρίτο των Αμερικανών στρατιωτών- όταν συνδυαστεί με εντομοκτόνα, προκαλεί νευρολογικά προβλήματα στα κοτόπουλα. Μεταξύ της πλέον πρόσφατης μόδας στις ερμηνείες είναι η ασπαρτάμη (το φυσικό γλυκαντικό) και διάφοροι (ανεξακρίβωτοι) ρετροϊοί.
Όμως δέκα χρόνια μετά τη λήξη του Πολέμου του Κόλπου, έχει μεσολαβήσει αρκετός χρόνος για να προκύψει το προφίλ ενός συγκεκριμένου παθολογικού συνδρόμου -αν υπήρχε. Το Σύνδρομο του Κόλπου απλώς δεν έχει παθολογικό υπόβαθρο. Απλώς εξακολουθεί να υπάρχει αποκλειστικά και μόνο μέσω των ιστοριών που διαδίδονται.
Πολλοί συνωμοσιολόγοι πρόβαλαν την αντίρρηση ότι η αμερικανική κυβέρνηση συγκαλύπτει την όλη ιστορία για να μην αναγκαστεί να δώσει αποζημιώσεις στα θύματα. Όμως η θεωρία δεν στέκει. Πόσο διατεθειμένες θα ήταν οι τρεις αμερικανικές κυβερνήσεις που ακολούθησαν μετά τον Πόλεμο του Κόλπου να ρισκάρουν με αυτόν τον τρόπο; Στην πραγματικότητα η κυβέρνηση Κλίντον αντέδρασε με ιδιαίτερη μέριμνα και συμπάθεια στο πρόβλημα του Συνδρόμου του Κόλπου. Ο λόγος ήταν απλός: κανέναν πολιτικό δεν συμφέρει να εξαγριώνονται οι ψηφοφόροι του. Ο Κλίντον ενέκρινε αμέσως τα κονδύλια για επιστημονική επιτροπή μελέτης του Συνδρόμου. Και από το 1994 η κυβέρνηση των ΗΠΑ, θέλοντας και μη, ενέκρινε επιδόματα αναπηρίας για βετεράνους με το «Σύνδρομο». Το Πεντάγωνο ίδρυσε δύο σχετικά κέντρα θεραπείας. Οι έρευνες, είχαν κοστίσει 80 εκατ. δολάρια μόνο μέχρι τις αρχές του 1996.
Σχετικά με το περιβόητο Σύνδρομο υπάρχει ένα περίεργο στοιχείο που σπανίως αναφέρεται. Υπάρχει σχεδόν πλήρης έλλειψη αναφοράς, εκ μέρους των δημοσιογράφων, των πολιτικών, των γιατρών, των κρατικών λειτουργών, ακόμη και των ψυχολόγων, στην αποκαλούμενη Διαταραχή του Μετατραυματικού Στρες ή PTSD, δηλαδή το ψυχολογικό τραύμα που εμφανίζεται μετά από μια επώδυνη για το υποκείμενο εμπειρία, όπως σεισμός, θεομηνία, βιασμός, πόλεμος και τα σχετικά. Τα –υπαρκτά- συμπτώματα που εμφανίζουν κάποιοι βετεράνοι φαίνεται πως οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στο μετατραυματικό στρες.
Και να πώς προέκυψε το μετατραυματικό στρες. Μετά την εισβολή των στρατευμάτων του Σαντάμ Χουσεϊν στο Κουβέιτ, οι ΗΠΑ και η Δύση αντέδρασαν γρήγορα. Οι τιμές του πετρελαίου σημείωσαν αλματώδη άνοδο. Η αμερικανική κυβέρνηση προειδοποίησε ότι το Ιράκ προτίθετο να εισβάλλει στη γειτονική Σαουδική Αραβία με ολέθρια αποτελέσματα στην αγορά πετρελαίου και στην παγκόσμια οικονομία. Επιπλέον, έλεγαν, το Ιράκ διέθετε τον «τέταρτο στρατό του κόσμου», την φοβερή και τρομερή επίλεκτη Ρεπουμπλικανική Φρουρά, ένα φρικαλέο οπλοστάσιο με βιολογικά και χημικά όπλα και ποιος ξέρει τι άλλο. Ο Χουσεϊν σκιαγραφήθηκε ως ένας παρανοϊκός και αιμοσταγής δικτάτορας, έτοιμος να εξαπολύσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο εναντίον όλου του κόσμου. Ετσι δημιουργήθηκαν όλες οι συνθήκες για την αποστολή ενός απίστευτα ισχυρού εκστρατευτικού σώματος στον Περσικό. Η υστερία σε στρατό και πολίτες ήταν μεταδοτική και έφτασε σε πρωτοφανείς διαστάσεις.
Στον πόλεμο, η αναμονή της σύγκρουσης είναι τόσο βασανιστική που στο τέλος όλοι επιθυμούν τη σύρραξη για να λάβει τέρμα το μαρτύριο. Οι καλομαθημένοι στρατιώτες της πολυεθνικής συμμαχίας έζησαν επί μήνες στην αφιλόξενη έρημο της Σαουδικής Αραβίας, με το φάντασμα μιας αιφνιδιαστικής ιρακινής επίθεσης με χημικά ή βιολογικά όπλα. Το 17% των Αμερικανών στρατιωτών προέρχονταν από εφεδρείες της Εθνοφρουράς που από την καλοπέραση των σπιτιών τους και τα πολεμικά παιχνίδια του σαββατοκύριακου βρέθηκαν καταμεσής σε έναν πραγματικό πόλεμο, χιλιάδες χιλιόμετρα από την πατρίδα[2]. Ο φόβος και το στρες έφτασαν στο κατακόρυφο.
Η έκβαση της σύγκρουσης ήταν εντελώς απρόσμενη. Μέσα σε τέσσερις μέρες, οι Σύμμαχοι έκαναν έναν απλό περίπατο κοντεύοντας να φτάσουν στην ίδια τη Βαγδάτη. Ο περίφημος στρατός του Ιράκ, ούτε στρατός δεν ήταν: βασικά αποτελούμενος από εξαθλιωμένους έφηβους, παραδινόταν ομαδόν. Μόνο μερικές εκατοντάδες Αμερικανοί σκοτώθηκαν στον περίφημο Πόλεμο του Κόλπου -κι οι περισσότεροι απ' αυτούς από φίλια πυρά! Το μπαλόνι είχε ξεφουσκώσει απότομα. Δεν είχε υπάρξει σύγκρουση και η μαζεμένη ένταση δεν εκτονώθηκε ποτέ.
Μετά από μήνες άγχους και στρες, οι στρατιώτες γύρισαν σπίτι θριαμβευτές αλλά άπρακτοι. Ο εφιάλτης των χημικών και βιολογικών όπλων έμεινε βαθιά χαραγμένος στη μνήμη τους. Αρχισαν να αναδύονται οι φήμες: ο βετεράνος που παρουσίασε έναν πελώριο όγκο, ο βετεράνος που το παιδί του γεννήθηκε παραμορφωμένο. Το Σύνδρομο του Κόλπου γεννιόταν μέσα στην παράξενη περιοχή ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία. Από εκεί και ύστερα ο καθένας μπορούσε να υποψιαστεί ποικίλες αιτίες για τα συμπτώματα: χημικά όπλα, φάρμακα, ραδιενέργεια, μολύνσεις…
Το Σύνδρομο του Κόλπου είναι ένα φάντασμα που ανατράφηκε από την τρομερή προπαγάνδα των ΜΜΕ σχετικά με την απειλή των ιρακινών «μυστικών όπλων», την δικομανία που επικρατεί στην αμερικανική κοινωνία και το απλό γεγονός ότι κάποιοι μυρίστηκαν ότι υπήρχε εδώ ένας εύκολος στόχος με πολύ βαθιές τσέπες για αποζημιώσεις και επιχορηγήσεις για έρευνες.
Ετσι η νεομυθολογία ρίζωσε βαθιά. Οι φήμες που κυκλοφορούν μεταξύ των βετεράνων που είναι πεπεισμένοι για τη «συνωμοσία», μιλούν για 2.000 θανάτους βετεράνων που κρατήθηκαν απόρρητοι, για την διασπορά της ρωσικής χημικής ουσίας νοβατσόκ, για μυστηριώδεις θανάτους καμηλών και κατσικών στην έρημο, για την έκθεση σε απεμπλουτισμένο ουράνιο, τη χρήση στρατιωτών ως ινδικά χοιρίδια για δοκιμές μη εγκεκριμένων φαρμάκων ή εμβολίων και κρούσματα καταστροφής των ιατρικών αρχείων των στρατιωτών[3].
Το Σύνδρομο του Κόλπου εξακολουθεί να υπάρχει αποκλειστικά και μόνο μέσω των ιστοριών που διαδίδονται. Από αυτή την άποψη είναι υπαρκτό ως ανθρώπινο δημιούργημα. Το προσδιόρισαν, το συγκεκριμενοποίησαν, το «πάγωσαν» οι διάφοροι γιατροί και οι δημοσιογράφοι. Όσοι δηλαδή μυρίστηκαν έγκαιρα ότι υπήρχε «πολύ ψωμί» στην όλη υπόθεση με τη μορφή συνταρακτικών ρεπορτάζ και γενναίων επιχορηγήσεων για έρευνες…
"Τα μέσα ενημέρωσης του Τρίτου Κύματος αρχίζουν να δημιουργούν μια αίσθηση μη-πραγματικότητας σε σχέση με τα πραγματικά γεγονότα. Οι πρώτοι επικριτές της τηλεόρασης μιλούσαν για την παγίδευση του τηλεθεατή σ' ένα ψεύτικο κόσμο σαπουνόπερας, κονσερβαρισμένου γέλιου και ψεύτικων συναισθημάτων. Όλα αυτά θα φαντάζουν ασήμαντα αύριο γιατί το νέο σύστημα μέσων ενημέρωσης δημιουργεί έναν εντελώς «πλαστό» κόσμο, στον οποίο κυβερνήσεις, στρατοί και ολόκληροι πληθυσμοί αντιδρούν σαν να ήταν πραγματικός".
Αλβιν Τόφλερ, War and Antiwar (1994)
Σημειώσεις.
[1] Περίληψη της μελέτης στο «Gulf War Syndrome Hits Land Mine», http://www.apnet.com/inscight/11131996/grapha.htm
[2] Elaine Showalter. Hystories (1997), σελ. 141.
[3] Paul Cotton: «Veterans Seeking Answers to Syndrome Suspect The Eerie Goats in Gulf War», JAMA, 271 (1994), 1559, 1561.