Κι αν τα πράγματα δεν είχαν γίνει όπως έγιναν; Η ερώτηση ίσως φαίνεται ηλίθια, αλλά από κάτι τέτοιες ερωτήσεις ξεκίνησε και η Θεωρία της Σχετικότητας. Άραγε τι θα δούμε αν ανοίξουμε κάποιες πόρτες πίσω από τις οποίες κρύβονται εναλλακτικές επιλογές και εκβάσεις ιστορικών γεγονότων;
Ελάχιστες στιγμές υπάρχουν στην παγκόσμια ιστορία που τόσο πολλά κρίθηκαν μέσα σε τόσο λίγο χρόνο, όσο στη ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 πΧ. Η ναυμαχία ήταν κάτι περισσότερο από στρατιωτική σύγκρουση. Ήταν η αποφασιστική ιστορική στιγμή που θα κρινόταν η έκβαση της βαθιάς αντιπαράθεσης μεταξύ δεσποτικής Ανατολής και εκκολαπτόμενης Δύσης. Ο καθηγητής του Πανεπιστήμιου της Καλιφόρνιας Βίκτορ Ντέηβις Χάνσον, συγγραφέας του γνωστού «Ποιος σκότωσε τον Όμηρο», έκανε κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις πάνω στην κρισιμότερη ναυμαχία της αρχαιότητας.
Τα τέλη του 5ου αιώνα πΧ η περσική πλημμυρίδα απειλούσε να κατακλύσει την Ελλάδα –και κατόπιν την Ευρώπη. Παρά την αρχική ελληνική νίκη στο Μαραθώνα (490 πΧ), οι Πέρσες, έχοντας μάθει το μάθημά τους οργανώθηκαν καλύτερα και με ηγέτη τον Ξέρξη, ξεχύθηκαν με πολυάριθμο στρατό και τεράστιο στόλο για να κατακτήσουν την ελληνική επικράτεια.
Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε Ελλάδα με τη σημερινή έννοια. Στην ελληνική επικράτεια –που συμπεριλάμβανε τη Μικρά Ασία και την Κάτω Ιταλία- υπήρχαν περίπου 1.000 πόλεις κράτη, πραγματικά θερμοκήπια κοινωνικο-πολιτικών πειραματισμών, «ενοποιημένα» χάρη στην κοινή γλώσσα, την κοινή θρησκεία, τις κοινές αξίες και την κοινή καταγωγή. Η ίδια η Αθήνα δεν είχε εισέλθει ακόμα στον Χρυσό Αιώνα. Ήταν μια μάλλον εκκεντρική πόλη-κράτος όπου το αμφιλεγόμενο πείραμα της Δημοκρατίας βρισκόταν ακόμα στον εικοστό του χρόνο.
Το φθινόπωρο του 490 πΧ η κατάσταση για την Ελλάδα ήταν απελπιστική. Πάνω από τις μισές πόλεις-κράτη είχαν ηττηθεί ή καταστεί υποτελείς στους Πέρσες. Η Αθήνα είχε εκκενωθεί. Χάρη στην επιμονή του Αθηναίου ηγέτη Θεμιστοκλή, ο ελληνικός στόλος περίμενε στο Σαρωνικό τον πανίσχυρο περσικό. Οι Έλληνες σκόπευαν να παρασύρουν την ισχυρότερη και εμπειρότερη περσική αρμάδα στα στενά της Σαλαμίνα και να την αντιμετωπίσουν εκεί.
Όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι. Οι Πέρσες απέφυγαν να κάνουν δυο στρατηγικά σφάλματα. Πρώτον, δεν απέσπασαν ένα μεγάλο μέρος της αρμάδας τους να φυλά την έξοδο των στενών και δεύτερον, ο Ξέρξης διατήρησε το αξιόμαχο του πολυεθνικού του στόλου μην στέλνοντας νύχτα το στόλο να πλεύσει στα στενά της Σαλαμίνας.
Η ναυμαχία ξέσπασε και σύντομα η ζυγαριά έκλινε υπέρ των Περσών. Οι 350 ελληνικές τριήρεις κατατροπώθηκαν από τα υπερδιπλάσια περσικά πλοία και τα «ξύλινα τείχη» του Θεμιστοκλή κείτονταν πια σε συντρίμμια. Παρά την σθεναρή αντίσταση στον Ισθμό, ήταν θέμα χρόνου να καταληφθεί η Πελοπόννησος από τις εκατοντάδες χιλιάδες των Περσών.
Ένα μεγάλο κύμα προσφύγων κατέφυγε στις αποικίες της Κάτω Ιταλίας και στη Βόρεια Αφρική. Οι πόλεις-κράτη μετατράπηκαν σε απλά αστικά κέντρα μιας περσικής σατραπείας. Το νεογέννητο δημοκρατικό πείραμα της Αθήνας πνίγηκε στα σπάργανα και η Αθήνα μετατράπηκε σε μια ακόμα περσική πόλη –σαν τα Σούσα, ή τις Σάρδεις. Οι περίλαμπροι ναοί της Ακρόπολης δεν κτίστηκαν ποτέ. Η αθηναϊκή τραγωδία και η σωκρατική φιλοσοφία δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα…
Ο ανατολικός δεσποτισμός της περσικής αυτοκρατορίας είχε νικήσει τον δημοκρατικό ατομισμό της Ελλάδας. Ο Δυτικός πολιτισμός δεν εξελίχθηκε ποτέ. Η Περσία εισήλθε σε μια μακρά περίοδο ειρήνης και ευημερίας. Το εμπόριο αναπτύχθηκε. Η λατρεία του Αχούρα-Μάζδα και της αντίληψης περί πάλης του Φωτός με το Σκότος επεκτάθηκε στα πλαίσια της παραδοσιακής περσικής τακτικής της ανεξιθρησκείας, εκτοπίζοντας το παραδοσιακό Δωδεκάθεο.
Με τον ελληνισμό αποτελεσματικά αδρανοποιημένο, απόμενε πλέον ένας άλλος βασικός κερδισμένος: η Ρώμη. Νικώντας την Καρχηδόνα, η Ρώμη απορρόφησε την Ιταλία, τη Σικελία και την Καρχηδόνα δημιουργώντας μια ολοένα και επεκτεινόμενη πρωτο-ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Η κατάκτηση της Ελλάδας έφερε τους Ρωμαίους σε άμεση αντιπαράθεση με τους Πέρσες. Όμως η ισορροπία δυνάμεων είχε ήδη εδραιωθεί. Γύρω στο 200 πΧ οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την Αίγυπτο και τη Βόρεια Αφρική, αλλά δεν είχαν την ισχύ να διεξάγουν πλήρους κλίμακας πόλεμο με την Περσία και ταυτόχρονα να ελέγξουν και να διαχειριστούν την αυτοκρατορία τους.
Οι δεκαετίες και οι αιώνες περνούσαν. Τα Λατινικά και τα Αραμαϊκά ανταγωνίζονταν ως η lingua franca του γνωστού κόσμου.
Αυτό το οικουμενικό δίπολο παρέμεινε ως αδιαμφισβήτητο καθεστώς, ως το αναπόφευκτο πεπρωμένο της ανθρωπότητας. Αναγέννηση, Διαφωτισμός, Βιομηχανική Επανάσταση, Νεότεροι Χρόνοι, όλα αυτά χάθηκαν στη δίνη της Ιστορίας. Η ίδια η έννοια του «Δυτικού Πολιτισμού» ως σύνολο πολιτικών, πολιτιστικών και ηθικών ιδανικών, δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα.
Κι όλα αυτά εξαιτίας της στενοκεφαλιάς κάποιου ξεχασμένου ηγέτη που τον έλεγαν Θεμιστοκλή, ο οποίος είχε πιστέψει ότι μια φούχτα πόλεις-κράτη θα μπορούσαν να νικήσουν μια κολοσσιαία αυτοκρατορία…
