Κι αν τα πράγματα δεν είχαν γίνει όπως έγιναν; Η ερώτηση ίσως φαίνεται ηλίθια, αλλά από κάτι τέτοιες ερωτήσεις ξεκίνησε και η Θεωρία της Σχετικότητας. Άραγε τι θα δούμε αν ανοίξουμε κάποιες πόρτες πίσω από τις οποίες κρύβονται εναλλακτικές επιλογές και εκβάσεις ιστορικών γεγονότων;
Τι διαφορά θα μπορούσε να παίξει μια μόνο χρονιά στο ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου; Αν ο πόλεμος είχε εκραγεί το 1938 αντί το 1939 θα είχε καμία ιδιαίτερη σημασία; Όχι μόνο ιδιαίτερη, αλλά τεράστια, λέει ο καθηγητής της ιστορίας Ουΐλιαμσον Μάρεϊ. Το ξέσπασμα του πολέμου το 1938 θα μπορούσε να αλλάξει πανεύκολα και αποφασιστικά το ρου της μετέπειτα ιστορίας.
Το Σεπτέμβριο του 1938, οι εκπρόσωποι της Αγγλίας, της Ιταλίας και της Γερμανίας συναντήθηκαν στο πλαίσιο της περίφημης Διάσκεψης του Μονάχου προκειμένου να επιλύσουν την κρίση που ο Χίτλερ είχε επιδέξια δημιουργήσει στην Τσεχοσλοβακία. Μακροπρόθεσμος στόχος του Χίτλερ ήταν να καταστρέψει την επικρατούσα ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη, αντικαθιστώντας την με μια γερμανική ηγεμονία που θα επικρατούσε από τα Ουράλια μέχρι τον Ατλαντικό. Για το σκοπό αυτό οι Ναζί είχαν επιδοθεί σε έναν άνευ προηγουμένου αγώνα εξοπλισμών ενώ ταυτόχρονα προσπαθούσαν να αποκτήσουν επικράτεια με άλλα μέσα. Στο πλαίσιο αυτό, η Γερμανία απορρόφησε την Αυστρία με το περίφημο Άνσλους το Μάρτιο του 1938.
Η όρεξη του Χίτλερ είχε ανοίξει. Επόμενος στόχος στη σειρά ήταν η Τσεχοσλοβακία. Ο μηχανισμός προπαγάνδας των Ναζί βάλθηκε να πείσει τους πάντες ότι τα δικαιώματα των Γερμανών της Σουδητίας, επαρχίας της Τσεχοσλοβακίας, υφίσταντο καταπάτηση. Η γερμανική εισβολή ήταν επικείμενη. Στο πλαίσιο αυτό οι Χίτλερ και Μουσολίνι συναντήθηκαν με τους Νταλαντιέ και Τσάμπερλεν, πρωθυπουργούς της Γαλλίας και Βρετανίας αντίστοιχα. Οι Αγγλογάλλοι υποχώρησαν απέναντι στη γερμανική επιθετικότητα κι έτσι υπογράφηκε η περίφημη Συνθήκη του Μονάχου με την οποία παραχωρούντο τα εδάφη της Σουδητίας στη Γερμανία. Η Τσεχοσλοβακία είχε διαμελιστεί αποτελεσματικά.
Στην πραγματικότητα ο Χίτλερ ήταν εξαιρετικά θυμωμένος που οι Σύμμαχοι υποχώρησαν, παραχωρώντας του την Σουδητία. Η γερμανική εισβολή ήταν πανέτοιμη και ο Χίτλερ πόνταρε στην άρνηση των Τσάμπερλεν-Νταλαντιέ για να ξεκινήσει πόλεμο.
Πόσο έτοιμος ήταν όμως ο γερμανικός στρατός για να πραγματοποιήσει το 1938 τις κεραυνοβόλες νίκες που θα πετύχαινε το 1940; Ελάχιστα, σύμφωνα με τους ιστορικούς. Εάν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεσπούσε το 1938, ελάχιστα θα έμοιαζε με τον πόλεμο που ξέσπασε ένα χρόνο αργότερα.
Ο εξοπλισμός της Γερμανίας δεν είχε προχωρήσει σε βάθος. Η Βέρμαχτ διέθετε ελάχιστες εφεδρείες. Ακόμα και οι τρεις τρομερές μεραρχίες των τεθωρακισμένων Πάντσερ έπασχαν από σοβαρές αδυναμίες. Το ναζιστικό ναυτικό ήταν σαφώς ανέτοιμο για πόλεμο. Επίσης, δεν είχε αποπερατωθεί η ναυπήγηση των μεγάλων μονάδων στο πλαίσιο του μεγάλου ναυπηγικού προγράμματος των Ναζί. Υπήρχαν μόνο επτά υποβρύχια, αριθμός ανεπαρκής για την προστασία των γερμανικών ακτών, πόσο μάλλον για πλήγματα σε νηοπομπές στον Ατλαντικό. Η Λουφτβάφε δεν διέθετε την ισχύ που θα της επέτρεπε να εξαπολύει κεραυνοβόλες αεροπορικές επιδρομές και να πλήξει ανελέητα το Λονδίνο το 1940.
Ακόμα χειρότερα, η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία δεν θα ήταν ένας μικρός και περιορισμένος πόλεμος. Σύντομα θα γενικευόταν, και όσο περισσότερο γενικευόταν, τόσο πιο πολύ θα επιδεινωνόταν η στρατηγική θέση της Γερμανίας. Το 1938 η στρατηγική θέση των Συμμάχων ήταν πλεονεκτική. Δεν είχε υπογραφεί ακόμα το σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ Γερμανίας και ΕΣΣΔ. Ρουμάνοι και Γιουγκοσλάβοι ήταν σύμμαχοι των Τσέχων. Όμως από όλους τους δυσμενείς παράγοντες, χειρότερος ήταν η γερμανική οικονομία, η οποία το 1938 περνούσε πολύ βαθιά κρίση. Απλούστατα, η οικονομία του Ράιχ δεν μπορούσε ακόμα να υποστηρίξει ένα γενικευμένο πόλεμο.
Έτσι όταν η Γερμανία εισέβαλλε στην Τσεχοσλοβακία την 1η Οκτωβρίου 1938, βρέθηκε αμέσως σε άσχημη θέση. Η τσέχικη αντίσταση ήταν σθεναρή. Αγγλία, Γαλλία και Πολωνία αντέδρασαν αμέσως, κηρύσσοντας τον πόλεμο στο Τρίτο Ράιχ. Η Σοβιετική Ένωση θέλησε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία και κήρυξε τον πόλεμο στην Πολωνία –όμως ο Ερυθρός Στρατός, αποκεφαλισμένος από τις σταλινικές διώξεις- δεν κατάφερε και πολλά πράγματα. Η Γερμανία κατέλαβε σχετικά γρήγορα την Τσεχοσλοβακία, αλλά ο πόλεμος είχε αποτελματωθεί. Η αδύναμη Λουφτβάφε ελάχιστα μπορούσε να καταφέρει μέσα στην χειμωνιάτικη κακοκαιρία. Οι γερμανικές δυνάμεις ελάχιστα μπόρεσαν να εισχωρήσουν στο γαλλικό έδαφος –το ίδιο συνέβη και στο βελγικό μέτωπο. Και οι δυο πλευρές υπέστησαν βαρύτατες απώλειες και η αποτελματωμένη κατάσταση άρχισε να θυμίζει τον πόλεμο των χαρακωμάτων του 1914-18.
Υπό αυτές τις συνθήκες δεν ήταν καθόλου παράξενο που η Γερμανία συνθηκολόγησε στα μέσα του 1939. Ο Χίτλερ ανετράπη, συνελήφθη και εκτελέστηκε. Το Τρίτο Ράιχ είχε εξοντωθεί στη γέννησή του.
Η Ευρώπη είχε γλιτώσει από τη χειρότερη ανθρωποσφαγή της ιστορίας της. Δυστυχώς, στον δικό μας κόσμο, η τραγωδία της ευρωπαϊκής ιστορίας ήταν ότι το μεγάλο ρίσκο που ο Χίτλερ αποφάσισε την τελευταία στιγμή να αποφύγει, ήταν το ρίσκο που κάλλιστα θα μπορούσε να τερματίσει την τρομερή περιπέτεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου λίγο μετά το ξεκίνημά της…