Κι αν τα πράγματα δεν είχαν γίνει όπως έγιναν; Η ερώτηση ίσως φαίνεται ηλίθια, αλλά από κάτι τέτοιες ερωτήσεις ξεκίνησε και η Θεωρία της Σχετικότητας. Άραγε τι θα δούμε αν ανοίξουμε κάποιες πόρτες πίσω από τις οποίες κρύβονται εναλλακτικές επιλογές και εκβάσεις ιστορικών γεγονότων;
Φανταστείτε ένα Ψυχρό Πόλεμο χωρίς την κομμουνιστική Κίνα. Μια Ασία όπου ο Μάο Τσετούνγκ είχε αποτύχει να επικρατήσει στην αχανή αυτή ασιατική χώρα. Φανταστείτε την Κίνα διαιρεμένη σε δυο χώρες: την τεράστια, δυτικοστραφή μη κομμουνιστική Νότια Κίνα και την πολύ μικρότερη, υποκείμενη στη σοβιετική επιρροή Μαντζουρία. Άραγε θα μπορούσε να είναι εφικτό κάτι τέτοιο;
Ναι, σύμφωνα με ιστορικό Άρθουρ Ουάλντρον, ειδικό στην ιστορία της σύγχρονης Κίνας. Σύμφωνα με τον Ουάλντρον, το αποφασιστικό σημείο που έκρινε την έκβαση της κινεζικής επανάστασης και την επικράτηση του Μάο συνέβη το 1946. Εκείνη την εποχή ο υποστηριζόμενος από τη Δύση ηγέτης των Εθνικιστών Κινέζων Τσιάνγκ Καϊσέκ ήταν έτοιμος να ξεριζώσει τους Κινέζους κομμουνιστές από τη Μαντζουρία, την βόρεια επαρχία της Κίνας. Η νίκη των Εθνικιστών έμοιαζε επικείμενη αλλά η προέλασή τους σταμάτησε. Αιτία ήταν η παρέμβαση των Αμερικανών, οι οποίοι μέσω του στρατηγού Τζορτζ Μάρσαλ πίεσαν τον Τσιάνγκ να σταματήσει την προέλασή του. Έλπιζαν ότι θα ήταν εφικτή μια συμφωνία ειρήνης μεταξύ Εθνικιστών και Κομμουνιστών.
Φυσικά κάτι τέτοιο δεν έγινε. Οι Κινέζοι κομμουνιστές ξεχύθηκαν από τη Μαντζουρία και μέχρι το 1949 είχαν καταλάβει ολόκληρη την Κίνα. Κανείς δεν περίμενε τη νίκη των δυνάμεων του Μάο –ούτε καν οι Σοβιετικοί. Η αιφνιδιαστική και απρόσμενη απώλεια της Κίνας από την σφαίρα της Δυτικής επιρροής σε μια εποχή που έμπαιναν τα θεμέλια του Ψυχρού Πολέμου πυροδότησε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Η επικράτηση του Μάο όρισε το πεπρωμένο της Κίνας για τα επόμενα εικοσιπέντε χρόνια και ρύθμισε την γεωπολιτική ισορροπία της Ασίας.
Αν όμως δεν είχε γίνει κάτι τέτοιο; Αν ο Μάρσαλ δεν εμπόδιζε τον Τσιανγκ Καϊσέκ;
Στην περίπτωση αυτή, η κομμουνιστική Κίνα περιορίστηκε στη Μαντζουρία. Ένα δίδυμο κράτος σχηματίστηκε στην Ασία –στο πρότυπο της μεταπολεμικής Γερμανίας. Η Εθνικιστική Κίνα του Τσιανγκ Καϊσέκ καταλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας ενώ η Λαϊκή Δημοκρατία της Μαντζουρίας του Μάο μεταβλήθηκε σε πιστό σοβιετικό δορυφόρο, όπως και η Βόρεια Κορέα. Πολλοί Κινέζοι κομμουνιστές ηγέτες είχαν σπουδάσει στη Σοβιετική Ένωση και θεωρούσαν την τελευταία ως μοντέλο για την ανάπτυξη της Κίνας.
Αρχικά η Μαντζουρία παρουσίασε μια εντυπωσιακή πορεία οικονομικής ανάπτυξης –όπως και η Ανατολική Γερμανία. Η μικρή Μαντζουρία του Μάο έμοιαζε με πρότυπο για την Ασία. Διέθετε άφθονο άνθρακα και χάλυβα και η γη της ήταν εύφορη και αραιοκατοικημένη –σε αντίθεση με την αχανή, καθυστερημένη και αγροτική Εθνικιστική Κίνα. Οι Ιάπωνες είχαν ήδη στήσει εκεί μια γερή βιομηχανική βάση. Το σιδηροδρομικό δίκτυο της Μαντζουρίας ενώθηκε με τον Υπερσιβηρικό. Το μέλλον έμοιαζε ρόδινο.
Ωστόσο η μικρή Μαντζουρία δεν μπορούσε να παίξει ιδιαίτερα δυναμικό ρόλο στην ασιατική σκακιέρα. Χωρίς ισχυρή Λαϊκή Κίνα, ο Κιμ Ιλ Σουνγκ ποτέ δεν τόλμησε να εισβάλλει στη Νότια Κορέα. Ο Πόλεμος της Κορέας δεν έγινε ποτέ. Ως αποτέλεσμα η «κομμουνιστοφοβία» που σάρωσε τις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ήταν πολύ πιο ήπια.
Η Ασία των δεκαετιών του 1950 και του 1960 ήταν πολύ πιο ειρηνική. Οι Κινέζοι δεν εισέβαλαν ποτέ στο Θιβέτ –όπως έκαναν το 1959. Ούτε υπήρξε κανένα πρόβλημα με την Ταϊβάν –η οποία αποτέλεσε νησιωτική επαρχία της Εθνικιστικής Κίνας. Ακόμα περισσότερο, ο Πόλεμος του Βιετνάμ δεν έγινε ποτέ. Με μια αντικομμουνιστική Εθνικιστική Κίνα στα βόρεια σύνορά του, το Βιετνάμ απέκτησε την ανεξαρτησία του αλλά πέρασε κι αυτό στη σφαίρα της Δύσης. Οι επακόλουθες ανθρωπιστικές καταστροφές στην Καμπότζη και στο Λάος αποφεύχθηκαν.
Στο μεταξύ, μετά την αρχική αδράνεια, η αχανής Εθνικιστική Κίνα άρχισε να αναπτύσσεται ενώ η ανάπτυξη της Μαντζουρίας άρχισε να κάμπτεται. Τα προβλήματα του κεντρικού σχεδιασμού άρχισαν να εκδηλώνονται. Συνέβη κάτι παρόμοιο με εκείνο που συνέβη στη Γερμανία και τη Κορέα. Το κομμουνιστικό ήμισυ της κάθε χώρας είχε ξεκινήσει με τις καλύτερες προσδοκίες, από μια γερή βιομηχανική βάση, αλλά είχε καταλήξει χρεοκοπημένο.
Μέχρι το 1970 η Εθνικιστική Κίνα αναπτυσσόταν αλματωδώς, αποτελώντας ένα συμπληρωματικό πόλο στην παγκόσμια ανάπτυξη. Η Μαντζουρία του Μάο εξακολουθούσε να υπάρχει –όπως και η Βόρεια Κορέα- μόνο χάρη στη σοβιετική βοήθεια. Ο Τσιανγκ Κάισεκ πέθανε το 1975 και ο Μάο Τσετούνγκ την επόμενη χρονιά.
Ο θάνατος των ηλικιωμένων ηγετών δημιούργησε τις προϋποθέσεις για μια προσέγγιση των δυο χωρών. Το 1980 η Εθνικιστική Κίνα απορρόφησε την χρεοκοπημένη Μαντζουρία –όπως η Δυτική Γερμανία απορρόφησε την Ανατολική. Ακολούθησε η πτώση του καθεστώτος της Πιονγκ Γιανγκ και η ένωση της Βόρειας με τη Νότια Κορέα. Όλα αυτά δημιούργησαν γερούς γεωπολιτικούς κλυδωνισμούς. Και συντέλεσαν στην κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ο Ψυχρός Πόλεμος είχε λάβει τέλος –νωρίτερα, αποφασιστικότερα και χωρίς πολλές από τις εκατόμβες των θυμάτων σε περιφερειακά θέατρα συγκρούσεων μεταξύ Ανατολής και Δύσης…