Κάποτε –πριν καιρό- υπήρξε μια άλλη εποχή. Τότε ο όρος «γκέι» αποτελούσε άγνωστη ξενική λέξη. Τότε η «πολιτική ορθότητα» δεν είχε επικρατήσει ως ο καθιερωμένος τρόπος επίσημης συμπεριφοράς και σκέψης. Τότε η ομοφυλοφιλία δεν αποτελούσε «συνειδητή σεξουαλική επιλογή» αλλά "κατάπτυστη", "εξοβελιστέα" και "αρρωστημένη" συμπεριφορά. Οι «γκέι», άντρες και γυναίκες –αλλά κυρίως οι άντρες- ήταν στην καλύτερη περίπτωση «ασθενείς» που έχρηζαν ψυχιατρικής θεραπείας. Στην χειρότερη περίπτωση ήταν ελεεινά υποκείμενα που έπρεπε να εξολοθρευτούν σαν βρομερά παράσιτα. Στην Ακρόπολι (2.9.1930) διαβάζουμε.
«Εις τα παλαιότερα χρόνια ένας άνθρωπος που θα έχανε οπωσδήποτε τον ανδρισμόν του, το καλύτερο που είχε να κάμη μόνος του, πριν ή οι άλλοι του το επιβάλλουν, ήτο να πέση στη θάλασσα να πνιγή, να τινάξη τα μυαλά του, να κρεμασθή. Σήμερα τα πράγματα διαφέρουν κάπως και οι έφηβοι και οι νέοι εκείνοι που έχασαν τον ανδρισμόν των, δεν αυτοκτονούν αλλά μεταβάλλουν εις επάγγελμα την θηλυπρέπειαν που απέκτησαν εις αντάλλαγμα του ανδρισμού που έχασαν. Γι αυτό και βλέπομεν ωρισμένους δρόμους των Αθηνών, όπου έχουν τα… ‘στέκια’ των, αλλά ιδία εις την Ομόνοιαν αρκετά από τα ανθρωπάρια αυτά που προσέβαλαν την φύσιν και κατήντησαν τα βρωμερά σκουλήκια που ρυπαίνουν τα πάντα εις το πέρασμά των, να περιφέρωνται προκλητικώς και αναιδώς και να παρενοχλούν όλον τον κόσμον».
Σε εκείνη την άλλη εποχή, τα όρια μεταξύ των φύλων ήταν προσδιορισμένα αυστηρότερα κι από τη μεθόριο του αλήστου μνήμης Τείχους του Βερολίνου. Άλλωστε την εποχή εκείνη τα όρια γενικώς ήταν ξεκάθαρα και καλοχαραγμένα. Το ίδιο και οι κάθε λογής ετερώνυμοι πόλοι.
«Χθες το πρωί σ’ ένα ημιϋπόγειον διαμέρισμα της οδού Διδότου 10 συνελήφθη ένα μπουλούκι από αηδή υποκείμενα, που μόνον η ανδρική ενδυμασία τα παρουσιάζει σαν άνδρες, αφού και αυτά τα ονόματά τους τα μετέτρεψαν εις γυναικεία. Επί κεφαλής πάλιν, η περίφημος Νικολέττα –ο ξερακιανός εκείνος μαντράχαλος που συνελήφθη προ μηνών διατηρών διαφθορείον εις την οδόν Μεσολογγίου 18» (Ακρόπολις, 24.11.1932).
Δυο μέρες μετά, διαβάζουμε στην ίδια εφημερίδα ότι: «Η ιδέα συγκροτήσεως παιδονομικής αστυνομικής υπηρεσίας δια την προφύλαξιν των νεαρών υπάρξεων από τους γυναικοποιημένους νέους απήχησεν ευμενώς εις τους αρμοδίους. …Όταν η Νικολέττα με την συχαμερή παρέα της και τους κτηνώδεις ‘προστάτας’ απειλούν να φουστανοποιήσουν την νέαν ανδρικήν γενεάν… καιρός είνε να κινηθούν όλοι δραστηρίως».
Με την ύστερη γνώση, βλέπουμε πως η κρατική εκστρατεία καταπολέμησης της «εκθηλύνσεως» θα πρέπει να πέτυχε σημαντικές νίκες κατά των «ανωμάλων» ειδάλλως η τότε «νέα ανδρική γενεά» θα ήταν σήμερα «φουστανοποιημένοι» συνταξιούχοι παππούδες.
Σε εκείνη την άλλη εποχή, μια τολμηρή δημοσιογραφική αποστολή στον «υπόκοσμο» των «ανωμάλων» τροφοδοτούσε με ζουμερά ρεπορτάζ τις εφημερίδες της εποχής. Να πώς περιγράφει ο δημοσιογράφος της Αθηναϊκής (10.9.1952) μια επίσκεψη σε νυχτερινό κέντρο το οποίο αποτελούσε στέκι τέτοιων υπάρξεων.
«Το θέαμα είναι πράγματι περίεργο και πρωτότυπο. Στην πίστα τα ζευγάρια χορεύουν παθητικά! Εννοείται ότι στο κέντρο δεν υπάρχουν γυναίκες. Περίεργες ανωμαλίες της φύσεως. Στο διπλανό τραπεζάκι μια παρέα από ‘άνδρες’ μιλάνε. Είναι αδύνατον να καταλάβουμε τι ακριβώς λένε, γιατί χρησιμοποιούν… δική τους διάλεκτο»
Σε εκείνη την άλλη εποχή –πολύ πριν κυκλοφορήσει το βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου- τα Καλιαρντά ήταν ακόμα γλώσσα του περιθωρίου και όχι ανθυποδιάλεκτος των μεσημεριανάδικων της TV.
Σε εκείνη την άλλη εποχή, η ζωή και η ύπαρξη των «ανωμάλων» ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τον κόσμο του εγκλήματος -κάτι που περιγράφεται ως φυσικό (και δίκαιο) επακόλουθο της «διαστροφής». Να μια σχετική περιγραφή με αφορμή το φόνο ενός μεσήλικα ομοφυλόφιλου στην Αθήνα της δεκαετίας του 1950.
«Η αναμόχλευσις του βρωμερού βούρκου μέσα εις τον οποίον εκυλίετο και έπεσε κρεουργημένος και νεκρός ο ειδεχθής Βιλιέτ-Αργυριάδης συνεχίσθη δραστηρίως από την χωροφυλακήν του Αιγάλεω… Σταθερή πάντως είναι η εντύπωσις των ενεργούντων τας ανακρίσεις ότι η σφαγή διεπράχθη μέσα εις παράκρουσιν σεξουαλικής διαστροφής… Το σπίτι του δολοφονηθέντος ήτο αληθινό πήγαινε-έλα του πρώτου τυχόντος. Περνούσαν από αυτό καλεσμένοι και αυτόκλητοι εις την ‘ευωχίαν’ του σαρδαναπαλισμού του σκοτωμένου, κάθε λογής και φύλου ύποπτα στοιχεία…» (Αθηναϊκή 9.1.1954)
Σε εκείνη την άλλη εποχή, τα σχετικά ρεπορτάζ για τις «επιχειρήσεις αρετής» εναντίον της «μάστιγος της ομοφυλοφιλίας» διανθίζονταν και από σπαρταριστές περιγραφές που συγκέντρωναν το ενδιαφέρον των αναγνωστών των εφημερίδων της προτηλεοπτικοκουτσομπολίστικης περιόδου.
«Οι δυο κατηγορούμενοι ‘άνδρες’ ... φορούσαν μίνι –μίνι παλτά, σούπερ μίνι φουστάνια λαμέ χορού, γόβες με φιογκάκι, τσαντούλες πανάκριβες, σταυρό χρυσό στο λαιμό και στο δάκτυλο… βέρα! Τα μαλλιά τους ήσαν καλοκτενισμένα, τα μάτια τους και τα πρόσωπά τους μακιγιαρισμένα και να νύχια τους βαμμένα όπως και τα χείλη τους: κόκκινα της φωτιάς». (Απογευματινή 2.3.1967)
Διαβάζουμε στο Έθνος (27.2.1962)
«Όλην την ημέραν χθες τα κρατητήρια της Γενικής Ασφαλείας Αθηνών αντηχούσαν από τα κλάματα και τας υστερικάς κραυγάς εψιμμυθιωμένων νέων. Τους κυρίους αυτούς που παρίστανον τας κυρίας, περισυνέλεξεν προχθές την νύκτα η υπό τον αστυνόμον κ. Διακουμήν Υπηρεσία Ηθών και Λεσχών της Γενικής Ασφαλείας, εκτελούσα ρητάς διαταγάς του διοικητού αυτής αστυνομικού διευθυντού κ. Καραχάλιου, επιθυμούντος να περιορίση την δράσιν των γυναικωτών τύπων, οι οποίοι επωφελούμενοι τώρα από την Αποκριάν, κυκλοφορούν και διασκεδάζουν φέροντες και εξωτερικώς γυναικεία ενδύματα… Ένας εξ αυτών απεδείχθη ότι έπασχεν από αφροδίσιον νόσημα και απεστάλη εις το νοσοκομείον Συγγρού. Οι υγιείς υπεχρεώθησαν να βγάλουν τα γυναικεία εσώρρουχα, να φορέσουν ανδρικά και αφέθησαν ελεύθεροι, αφού υπεσχέθησαν ότι θα αλλάξουν πλέον νοοτροπίαν».
Το πρόβλημα ήταν πως η «αλλαγή νοοτροπίας» ήταν μάλλον βραχύβια και ανειλικρινής. Όμως γι αυτό δεν έφταιγαν οι «γυναικωτοί» αλλά η «πάθησή τους».
Ενσταντανέ από την Εποχή της Αθωότητας (Απογευματινή 3.3.1965, Βραδυνή 9.5.1962, Έθνος 27.2.1962)
«Η ομοφυλοφιλία, που για πολλές χώρες έχει πάρει τη μορφή πραγματικής κοινωνικής πληγής, θεωρείται συνήθως σαν μια νευρική πάθησις αθεράπευτη. Ελάχιστα είναι τα θύματά της που έχουν θεραπευθή και ακόμη λιγώτεροι οι ψυχίατροι εκείνοι που αναλαμβάνουν την θεραπεία τους. και όμως η νόσος αυτή δεν είναι πιο ανίατη από την οποιαδήποτε άλλη νευρική διαστροφή πχ από την αγοραφοβία ή την κλεπτομανία. Η μόνη δυσκολία στην περίπτωσι της ομοφυλοφιλίας είναι ότι τα θύματά της δεν αισθάνονται το μειονέκτημά τους και δεν θεωρούν τον εαυτό τους δυστυχισμένο. Αυτό ακριβώς είναι που τους εμποδίζει να καταφεύγουν στους ψυχιάτρους όπως κάνουν τα θύματα των άλλων νευρικών παθήσεων». (Ακρόπολις 14.2.1965)
Παρόλα αυτά όμως, η έννομη τάξη συνέχιζε τις προσπάθειες καταπολέμησης της «μάστιγος» με μεγάλη επαγγελματική ευσυνειδησία. Άλλωστε ήταν η εποχή που η συντεταγμένη πολιτεία απειλείτο από ποικίλους εχθρούς, «εξωτερικούς και εσωτερικούς». Ο Χρ. Αποστολάκος, υπουργός Δημοσίας Τάξεως δήλωνε χαρακτηριστικά: «Η οργανωμένη κατά επάγγελμα επαιτεία των αθίγγανων, η εμφάνισις των διαφόρων υπόπτων νέων και γυναικών, ιδίως κατά τας νυκτερινάς ώρας, αποτελούν όχι μόνον κοινωνικήν μάστιγα, αλλά και εμφανίζουν από τουριστικής απόψεως θλιβεράν εικόναν» (Ακρόπολις 21.4.1966).
Είναι σημαδιακό ότι η δήλωση αυτή γινόταν ακριβώς ένα χρόνο πριν την έλευση της Εθνοσωτηρίου. Παρόλες τις προσπάθειες όμως, υπάρχουν και ορισμένα τεχνικά προβλήματα, νομικού χαρακτήρα.
«Ανώμαλοι τύποι φέροντες γυναικείες αμφιέσεις υπήρξεν η συγκομιδή της Γενικής Ασφαλείας εις την εξόρμησίν της δια την απαλλαγήν των κέντρων και των οδών της Πρωτευούσης από τους διαφόρους αυτούς νέους, οι οποίοι δια των ασέμνων κινήσεών τους προκαλούν την αγανάκτησιν των πολιτών. Επειδή όμως δεν υπάρχει νόμος απαγορεύων την τοιαύτην μεταμφίεσιν, παρ’ ότι προκαλεί σύγχυσιν μεταξύ των δύο φύλων, οι αστυνομικοί περιορίζονται να οδηγούν τους συλλαμβανομένους κατά τας εξορμήσεις εις τας οδούς και τα κέντρα εις τα γραφεία της Γενικής Ασφαλείας να τους υποβάλουν εις ιατρική εξέτασι και ακολούθως να τους συνιστούν να αφαιρέσουν την γυναικεία περιβολή, η οποία δεν υστερεί εις ουδέν της του ‘πλαστογραφουμένου’ φύλου». (Ακρόπολις 2.9.1966).
Τα νομικά αυτά προβλήματα συνέβαλαν στο να γίνει ίσως η πρώτη μορφή Gay Pride στην Αθήνα εκείνης της τόσο μακρινής εποχής.
«Δεκάδες θηλυπρεπών νέων εκάθηντο συγκεντρωμένοι, δια να έχουν ισχύν, όπως ισχυρίσθησαν. Αργότερα όμως, όταν έσβησαν τα φώτα της πλατείας Συντάγματος, περί την 5ην πρωινήν, από διερχόμενον αστυνομικόν συνελήφθησαν δύο νεραοί να κάθηνται εις σκοτεινήν γωνίαν ζαχαροπλαστείου και ημίγυμνοι να επιδίδονται εις ακατονομάστους πράξεις. Ούτοι εδέχθησαν ένα ικανοποιητικόν ξυλοκόπημα, αλλά ενώ προσήγοντο εις το οικείον αστυνομικόν τμήμα κατόρθωσαν να διαφύγουν από την επίβλεψιν του αστυφύλακος». (Απογευματινή 27.9.1966)
Τα πράγματα όμως άλλαξαν ριζικά όταν ο γύψος ήρθε να καθηλώσει τον ασθενή επί της χειρουργικής κλίνης και να συμβάλει στην –με το στανιό- "θεραπεία" του. Ο διαβόητος Ι. Λαδάς, γγ του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, είχε την καλύτερή του.
«Η υποδιεύθυνσις προαστείων συνέλαβε τριάντα συνολικά ανώμαλους τύπους στο σπίτι του πρώην αρχιμανδρίτη. Χοροί με άσεμνα τραγούδια που ακούγονταν από μαγνητοταινίες, αποτελούσαν την έναρξι της ‘διασκεδάσεως’. Οι ‘θηλυπρεπείς’ επεδείκνυαν τα…χορευτικά χαρίσματά τους, ημίγυμνοι και με γυναικεία εσώρουχα. Συνεχεία αποσύρονταν σε άλλα σπίτια, μαζί με τους συντρόφους τους για να συνεχίσουν τα όργιά τους». (Ακρόπολις 3.11.1968)
Αλήθεια, τι απέγινε με εκείνα τα περιβόητα «σεξουαλικά σκάνδαλα» με υψηλά ιστάμενους ιερωμένους που είχαν «συγκλονίσει» (λέμε τώρα…) το πανελλήνιο πριν λίγα χρόνια; Φαντάζομαι ό,τι απέγινε και το σκάνδαλο του Βατοπαιδίου, το σκάνδαλο Ζαχόπουλου, το σκάνδαλο με το παραδικαστικό κύκλωμα και όλα τα υπόλοιπα που χάθηκαν στη μαύρη τρύπα της Συλλογικής Αμνησίας. Θυμάται κανείς τίποτα;
Άραγε θυμάται κανείς τίποτα ακόμα κι όταν του τα θυμίζουν;
Η θύμηση απαιτεί διεύρυνση του Ορίζοντα Συμβάντων. Κι αυτό είναι κάτι που μπορεί να γίνει (και) με επιλεκτικό ερεθισμό ορισμένων εστιών της σκέψης, της μνήμης και γενικότερα της νοητικής διεργασίας. Κι όπως έχω ξαναγράψει, τα κείμενα αυτά δεν είναι καθόλου «νοσταλγικές» ματιές σε αλλοτινούς καιρούς –ή δεν είναι μόνο κάτι τέτοιο.
Ναι, υπήρξε μια άλλη εποχή (ή εποχές) στην οποία το να είσαι ομοφυλόφιλος ήσουν όχι μόνο κοινωνικό βδέλυγμα αλλά διέπραττες και ποινικό αδίκημα. Όπως και το να ήσουν κι άλλα πράγματα ή να πρέσβευες άλλες ιδέες. Όμως σε μια εποχή με σαφέστατα καθορισμένους ετερώνυμους πόλους, οι συγκρούσεις ήταν πολύ πιο έντονες. Το ίδιο και οι διαφορές.
Οι έχοντες στοιχειώδεις γνώσης Φυσικής, ας θυμηθούν το Νόμο του Ωμ και τη σχέση των βολτ με τα αμπέρ...
Άραγε σήμερα, στην Εποχή του Γκρίζου Πουρέ, υπάρχει ακόμα περιθώριο για ζυμώσεις και κίνηση; Υπάρχει ακόμα "διαφορά δυναμικού"; Ή μήπως τα περιθώρια στενεύουν γρηγορότερα κι απ’ όσο δείχνει η κατάσταση;
Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε (Βραδυνή 16.3.1978)