«Χθες στις 6 το πρωί στον Σαρωνικόν Κόλπον, ενεπλάκη στα δίκτυα του ψαρά Εμμανουήλ Τουρνάκη ένα δελφίνι μήκους 4 μέτρων. Ο Τουρνάκης ύστερα από πολύωρη πάλη κατώρθωσε να εξοντώση τον συμπαθητικό εκπρόσωπο των θηλαστικών της θαλάσσης και να το σύρη στο Κερατσίνι, όπου πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε για να απολαύση το θέαμα του κήτους». (Ακρόπολις, 22.4.1965)
Εξοργιστήκατε από την είδηση; Σήμερα μπορεί. Όχι όμως αν ζούσατε πριν από μερικές δεκαετίες. Οι καιροί αλλάζουν, όμως το φίλτρο του παροντισμού όπως έχω γράψει πολλές φορές σε αυτήν εδώ τη στήλη- παραμένει ακέραιο. Άλλωστε η ύπαρξή του αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της «φιλοσοφίας» πίσω από αυτή τη στήλη. Ένας άλλος είναι η Συλλογική Αμνησία.
Ναι, σήμερα, ο εκούσιος φόνος ενός δελφινιού και η δημόσια «διαπόμπευσή» του είναι κάτι απολύτως απαράδεκτο. Ποιος θυμάται όμως ότι σε μια άλλη εποχή, όχι και τόοοοσο μακρινή, το υπέροχο αυτό πλάσμα θεωρείτο απλώς «καταστρεπτικός επιδρομέας», «πραγματική κατάρα», «συμφορά», «θαλάσσια μάστιγα» που «στερούσε τον επιούσιο από τους τίμιους ψαράδες».
Ναι, την εποχή που ο Σταμάτης Κόκοτας τραγουδούσε το «δελφίνι δελφινάκι», την εποχή που στην Ύδρα γυριζόταν το «Παιδί και το Δελφίνι», αμέτρητα πραγματικά δελφίνια σφαγιάζονταν ανελέητα. Την εποχή της «πτωχής πλην τιμίας» Ελλάδας των παλιών μαυρόασπρων ελληνικών ταινιών, το δελφίνι ήταν δημόσιος κίνδυνος, επικηρυγμένος από το υπουργείο Οικονομικών! Σφαγμένα δελφίνια εκτίθονταν στις ιχθυόσκαλες ενώ η συστηματική εξόντωσή τους θεωρείτο ότι θα μπορούσε να αποφέρει «σημαντικά οικονομικά οφέλη».
Κάπως έτσι υποθηκεύτηκε το μέλλον αυτής της χώρας από τα χέρια και τις πράξεις των ίδιων της των ιθαγενών.
Στην Αθηναϊκή (29.4.1954) διαβάζουμε ρεπορτάζ για τις ζημιές που προκαλούν τα δελφίνια στα δίχτυα, οι οποίες «έχουν φέρει σε απόγνωσι την τίμια κι εργατική τάξι των αλιέων», οι οικογένειες των οποίων «αντιμετωπίζουν έντρομες το φάσμα της πείνας να πλησιάζη όλο και περισσότερο… Τα δελφίνια και οι καρχαρίες κάνουν μεγάλη ζημιά στην αλιεία μας και πρέπει να εξοντωθούν. Άλλωστε αυτό κάνουν και όλες οι γειτονικές μας χώρες».
Η πικρή, αλλά αναμφισβήτητη, αλήθεια είναι πως, στο πλαίσιο της μεταπολεμικής οικονομικής ανασυγκρότησης της χώρας, κάθε οικονομική δραστηριότητα είναι θεμιτή. Οτιδήποτε την απειλεί ή θεωρείται ότι την απειλεί, διώκεται ανελέητα. Όλα είναι αναλώσιμα και εκμεταλλεύσιμα. «Από καιρού το υπουργείον Βιομηχανίας είχε ζητήσει τον εφοδιασμόν όλων των αλιευτικών σκαφών δια πυροβόλου όπλου ως και τον εξοπλισμόν των πληρωμάτων δια την προστασίαν των δικτύων των σκαφών από τα δελφίνια», (Έθνος, 14.11.1958). Μάλιστα οι φωστήρες του υπουργείου θεωρούν ότι «υπάρχουν μεγάλαι προοπτικαί ν’ αποβή το κυνήγι των αποδοτική απασχόλησις εκατοντάδων αλιεργατών. Συγκεκριμένως, τα δελφίνια είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν κάλλιστα από τις ελληνικές βιομηχανίες υδρογονώσεως δια της αγοράς του λίπους των, το οποίον θα αντικαταστήση τα παρ’ αυτών εισαγόμενα φαλαινέλαια».
Στην Αθηναϊκή (8.12.1958) διαβάζουμε: «Βόλος (του ανταποκριτού μας). Οι αλιείς της περιφερείας μας εζήτησαν από τας αρμοδίας αρχάς να τους επιτραπή να εφοδιασθούν με πολεμικά όπλα δια να δυνηθούν να εξοντώσουν τα δελφίνια τα οποία επληθύνθησαν τελευταίως και προξενούν μεγάλας καταστροφάς εις τον αλιευτικόν πλούτον και εις τα αλιευτικά εργαλεία… Εν τω μεταξύ ο αλιεύς της Χαλκίδος Κ. Ψαροκέφαλος, επρότεινε εις τον ενταύθα συνεταιρισμόν να εκχωρήση αντί 100.000 δρχ ιδικήν του ριζικήν, ως ισχυρίζεται, μέθοδον δια την εξόντωσιν των δελφινιών. Η πρότασις εγένετο δεκτή, πρόκειται δε να ζητηθή η συμπαράστασις των άλλων αλιευτικών συνεταιρισμών, ώστε η μέθοδος να εφαρμοσθή πανελληνίως».
Δεν ξέρω αν ο Ψαροκέφαλος (όνομα κι αυτό ε;) αποκάλυψε το μυστικό του όπλο. Πάντως ο πόλεμος συνεχίστηκε σφοδρός. Απο την την Απογευματινή (28.11.1959): «Από χθες άνδρες του λιμεναρχείου [Λέσβου], ειδικώς οπλισμένοι, επιβαίνουν καταδιωκτικού του λιμεναρχείου, το οποίον θα περιφέρεται εις την θάλασσαν επί 7ωρον εκάστην ημέραν προς εξόντωσιν των δελφινιών, ενώ έτερον σκάφος με άνδρας του λιμεναρχείου θα συνοδεύη τα αλιευτικά».
Σε ένα άλλο ρεπορτάζ κοινωνικής ευαισθητοποίησης στην Αθηναϊκή (7.10.1961), ο δημοσιογράφος παροτρύνει: «Οι διάφοροι αρμόδιοι, η Εκκλησία, ας ρίξουν ένα μάτι συμπάθειας στους καλούς ψαράδες της Κορωνησίας [σ.σ. Αμβρακικός κόλπος]. Αξίζει τον κόπο». Γιατί; Επειδή «οι αγαθοί ψαράδες είναι εντελώς απελπισμένοι με τον αναπάντεχο αυτό εχθρό [σ.σ. τα δελφίνια] που δεν μπορούν να πολεμήσουν με τα μέσα που διαθέτουν… για το ζήτημα αυτό απευθύνθηκαν στην Νομαρχία, στους βουλευτάς της περιφερείας. Φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Προτείνουν να διαθέσουν οι Λιμενικές Αρχές ένα καταδιωκτικό εφοδιασμένο με πολυβόλα για να καταστρέψη ‘τα θεριά αυτά’ που θα στερήσουν τον επιούσιον από 350 γυναικόπαιδα…»
Ρεπορτάζ σαν κι αυτό φαίνεται πως πιάνουν τόπο. Το κράτος πλέον δεν «αδρανεί προκλητικά». Δυο χρόνια αργότερα, ο διωγμός των δελφινιών είναι πλέον ανελέητος. Μέχρι και Τούρκοι κυνηγοί, ειδικοί στην εξόντωση των θηλαστικών, επιστρατεύονται από τη γειτονική χώρα!(Βραδυνή 9.1.1963). Στο ίδιο δημοσίευμα διαβάζουμε ότι «Το δελφίνι… τίθεται οριστικώς πια... εκτός νόμου» (κάνοντας παρέα στο ΚΚΕ της εποχής). Τα υπουργεία Οικονομικών, Βιομηχανίας και Εμπορικής Ναυτιλίας καταστρώνουν οργανωμένα σχέδια εξόντωσης: αυξάνουν την επικήρυξη των δελφινιών από 150 δρχ σε 400 δρχ και προμηθεύονται ταχύπλοα εξοπλισμένα με καμακοβόλα. «Οι ψαράδες μας ελπίζουν ότι αυτή τη φορά θα απαλλαγούν από αυτόν τον ακαταμάχητο αντίπαλό τους. Και πρέπει ασφαλώς να συμβή αυτό διότι η αλιεία εις την χώραν μας διέρχεται μια γενικώτερη κρίσι που δεν πρέπει να την επιδεινώση η βουλιμία των δελφινιών».
Και στη Βραδυνή (8.6.1963): «Κοπάδια φώκες και δελφίνια έχουν εμφανισθή τας τελευταίας ημέρας εις την περιοχήν της Μήλου… Σχετική έκκλησις απηθύνθη εις τα υπουργεία Βιομηχανίας και Εμπορικής Ναυτιλίας δια να βοηθήσουν εις την εξόντωσιν των θαλασσίων αυτών κητών, τα οποία οι βιοπαλαισταί αυτοί της Μήλου θεωρούν πραγματικήν κατάραν».
Το 1966, ο πληθυσμός των δελφινιών έχει αισθητά μειωθεί, αλλά η επικήρυξη θα αυξηθεί στις 600 δρχ. (ούτε δυο ευρώ σήμερα, αλλά αρκετά για να αγοράσει κανείς δυο ζευγάρια παπούτσια).
Τα χρόνια θα περάσουν, οι αντιλήψεις θα αλλάξουν και το δελφίνι από νόμιμος στόχος θα μεταβληθεί σε προστατευόμενο είδος. Κρίνουμε το παρελθόν με τα κριτήρια του παρόντος και δεν μπορούμε να καταλάβουμε τη νοοτροπία εκείνης της εποχής που θεοποιούσε την οικονομική ανάπτυξη με κάθε κόστος. Από την άλλη μεριά όμως, αυτή ακριβώς η νοοτροπία πλημμύρισε την Ελλάδα με μπετόν και άσφαλτο, κατάκαψε τα δάση, ρύπανε ασύστολα ακτές και βυθούς και υποθήκευσε αποτελεσματικά το μέλλον –δηλαδή το δικό μας παρόν.
Με τσ’ υγείες μας…
Ελπίζω κάπως έτσι να κατέληξες κι εσύ, ατρόμητε ερασιτέχνη ψαρά... (Έθνος 13.2.1963)