(Δημοσιεύτηκε στην στήλη Forum του περιοδικού Πτήση & Διάστημα, τεύχος Ιουλίου 1994. Τότε πίστευα ότι ίσως ήμουν λίγο υπέρ το δέον απαισιόδοξος. Ξαναδιαβάζοντάς το σήμερα, πιστεύω πως ήμουν υπέρ το δέον αισιόδοξος…)
Πάνε εικοσιπέντε χρόνια από τότε που άνθρωποι βημάτισαν για πρώτη φορά στη επιφάνεια του Φεγγαριού. Στη σημερινή εποχή της διατηρήσιμης ανάπτυξης και της ορθολογικής χρήσης των πόρων, είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί οι άνθρωποι συναρπάστηκαν από κάτι τέτοιο. Ευτυχώς όμως, ακόμη και σε εκείνη την εποχή της ασωτείας και της ανεμελιάς, υπήρχαν φωνές λογικών ανθρώπων που υπενθύμιζαν με προτεταμένο δάχτυλο και αυστηρή φωνή το "σωστό και το πρέπον". Διαβάζουμε σε αθηναϊκή εφημερίδα της 19ης Ιουλίου 1969, εικοσιτέσσερεις ώρες πριν την προσελήνωση: "Οι επικριταί ερωτούν αν αυτό το επανδρωμένον ταξίδιον ήτο αναγκαίον, καθ'ην στιγμήν η πενία, η εγκληματικότης, οι εξοπλισμοί, έχουν καταστήσει απάνθρωπον την ζωήν εις την Γην, επί της οποίας ευρισκόμεθα".
Σήμερα, κοιτάζοντας ανασκοπητικά, διαπιστώνουμε ότι ευτυχώς οι επικριτές νίκησαν. Η τρέλα σταμάτησε. Ο Απόλλων 11 ήταν η αρχή του τέλους. Λίγα χρόνια αργότερα τα σεληνιακά προγράμματα περικόπηκαν, τα "πεταμένα δολάρια" διοχετεύθηκαν σε απείρως χρησιμότερες επενδύσεις και ένα τέταρτο του αιώνα μετά, η Γη μας έχει μεταβληθεί σε παράδεισο. Μα τότε γιατί συνεχίζουν να μας δείχνουν εκείνο το περίφημο σποτάκι της UNICEF: "Τι κόσμος είναι αυτός που στέλνει ανθρώπους στη Σελήνη ενώ στη Γη τα παιδιά πεθαίνουν από πείνα"; Μα, απλούστατα, συνεχίζουν να μας τα δείχνουν για να σιγουρευτούν ότι ο άνθρωπος δεν θα παρασυρθεί ποτέ πια από τέτοιες μεγαλεπήβολες μπαρούφες και αλόγιστες σπατάλες. Ποτέ πια άνθρωποι στη Σελήνη! Ποτέ πια Απόλλων! Επιτέλους λογικευτήκαμε. Και σήμερα, ένα τέταρτο του αιώνα μετά τον Απόλλωνα 11 τα μηνύματα είναι ελπιδοφόρα. Ο προϋπολογισμός της NASA περικόπτεται, υπάρχουν σκέψεις να καθηλωθούν τα διαστημικά λεωφορεία, να ματαιωθεί η κατασκευή του διαστημικού σταθμού, να ακυρωθούν όλες οι μη επανδρωμένες αποστολές σε άλλους πλανήτες. Και ευτυχώς, το βλακώδες όνειρο για αποστολή ανθρώπων στον Αρη (χα-χα!) θεωρείται πια ανεδαφικό. Και με τους πακτωλούς χρημάτων που περίσσεψαν από την αλόγιστη διασπάθιση των πλουτοπαραγωγικών πόρων, ο επίγειος παράδεισος κατέφθασε.
Ξεχάστε όλα τα παλιότερα τραγικά ιστορικά παραδείγματα, όπως αυτό του ηλίθιου Κολόμβου, ο οποίος σαλπάρησε για την Αμερική σπαταλώντας τα δημόσια κεφάλαια της Ισπανίας προτού οι φτωχοί του Πάλος μπορέσουν να χορτάσουν την πείνα τους. Η όπως εκείνο του θεότρελου Ρόμπερτ Πήρυ που ξεκίνησε για το Βόρειο Πόλο με τα κεφάλαια της Εθνικής Γεωγραφικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, αντί να ταϊσει με αυτά τις χήρες και τα ορφανά. Η του εγκληματία Εντμοντ Χίλλαρυ. 'Η των ανόητων αδελφών Ράιτ. 'Η του ονειροπαρμένου Παστέρ. 'Η του ερασιτέχνη Φλέμινγκ... Δε βαριέστε. Ετσι κι αλλιώς αναζητώντας ένα ουτοπικό μέλλον και αναπολώντας ένα ανύπαρκτο ρομαντικό παρελθόν, ο άνθρωπος έχει σκοτώσει πλείστα όσα μεγαλειώδη οράματα. Οι οικονομικοί αναλυτές, οι Μεγάλοι Θεοί του fin de siecle, αποφάνθηκαν πως η επένδυση στο όνειρο θεωρείται πλέον μεγάλου ρίσκου και μηδαμινής απόδοσης. Προτεραιότητα έχει πλέον η επένδυση άμεσης απόδοσης. Η επένδυση στιγμιαίας απόδοσης. Η κοινωνία μας ζητά αποτελέσματα στη στιγμή. Εδώ και τώρα. Η ανθρωπότητα έχει αποκτήσει τόσα πολλά που φοβάται μην τα χάσει. Και έχει καταντήσει να φοβάται τη σκιά της. Να φοβάται τον πληθωρισμό, τα ατυχήματα, τη χοληστερίνη, τον καρκίνο, την υπεριώδη ακτινοβολία, το τσιγάρο, το AIDS, τα έκλυτα ήθη. Και η ανθρωπότητα προσβλέπει πια στο όραμα μιας αρρωστημένα ασφαλούς κοινωνίας, μιας κοινωνίας σταθερότητας, ενός "1984" από την ανάποδη.
Στη Σελήνη, τα υπολείμματα έξι προσεδαφίσεων και τα πατήματα στη γκρίζα σκόνη εξακολουθούν να μας θυμίζουν την εποχή της επένδυσης στο όνειρο. Εκτός αν αποφασίσουμε να τα καταστρέψουμε μια και καλή με μερικές πυρηνικές κεφαλές για να σβήσουμε από το παρελθόν μας τη μελανή κηλίδα της ανωριμότητας…
"Ισως τα τέκνα μας να αντικρύσουν εις την τηλεοπτικήν οθόνην το πανόραμα του μακρινού Πλούτωνος όπως βλέπομε κατά τις συγκλονιστικές αυτές στιγμές το σεληνιακόν τοπείον"
εφημερίδα Eλεύθερος Κόσμος , Ιούλιος 1969 .
"Το 1995, όποιος θέλει θα μπορεί να κάνει ένα ταξίδι Γης-Σελήνης μετ' επιστροφής πληρώνοντας 10.000 δολάρια για ένα εισητήριο τουριστικής θέσης"
Τόμας Παίην, διοικητής της NASA, 1969