Το 1969, μια πολύ διαφορετική ελληνική κοινωνία γινόταν μάρτυρας του συγκλονιστικότερου γεγονότος της μεταπολεμικής ιστορίας. Πώς έγινε αντιληπτό το γεγονός εν μέσω χουντικής λογοκρισίας, ελληνοχριστιανικής προπαγάνδας, πρωτόγονης τηλεόρασης, και γενικότερης mediακής αθωότητας;
Σαράντα χρόνια πριν, υπήρχε μια πολύ διαφορετική Ελλάδα. Είκοσι χρόνια μετά τις συμφορές του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου και του εμφύλιου σπαραγμού, η Ελλάδα ήταν μια φτωχή χώρα στο περιθώριο μιας διχοτομημένης ψυχροπολεμικής Ευρώπης, που πάσχιζε να ξαναβρεί το δρόμο της. Η οικονομία αναπτυσσόταν γοργά, αλλά η κοινωνία και ο πολιτισμός βρίσκονταν για τα καλά στο «γύψο» της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Η χώρα άρχιζε να ανακαλύπτει τα «αγαθά» της καταναλωτικής κοινωνίας, αλλά ο άνεμος πολιτιστικής ανανέωσης της δεκαετίας του 1960 πνίγηκε απότομα το 1967. Η (κρατική) τηλεόραση βρισκόταν στα σπάργανα και τελούσε υπό αυστηρό έλεγχο όπως και το (επίσης κρατικό) ραδιόφωνο. Όσες εφημερίδες δεν είχαν κλείσει, εκδίδονταν με αυστηρή λογοκρισία. Διαδίκτυο και DVD ήταν όνειρα επιστημονικής φαντασίας, ενώ το «κινητό» υπήρχε μόνο ως γκάτζετ στο οπλοστάσιο του κάπταιν Κερκ της τηλεοπτικής σειράς Star Trek (ή «Ταξίδι στ’ Αστέρια» όπως ήταν τότε γνωστό). Ωστόσο μέσα σε αυτή την mediaκή ξεραΐλα και επικοινωνιακή παγωνιά, ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας, η πρώτη προσσελήνωση, συντάραξε την ελληνική κοινωνία προκαλώντας κύματα συναρπασμού, θαυμασμού αλλά και ονείρου. Ανατρέχοντας στις σελίδες των εφημερίδων της εποχής εκείνης που σήμερα φαντάζει... «προϊστορική», αλλά σίγουρα αθώα και απονήρευτη σε σχέση με τη δική μας μπλαζέ και απομυθοποιημένη, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τα γεγονότα και να δώσουμε μια ιδέα της ατμόσφαιρας που επικρατούσε εκείνο το αξέχαστο καλοκαίρι του 1969.
Σε όλη τη δεκαετία του 1960, ο αγώνας δρόμου του διαστήματος μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ μονοπωλούσε τα πρωτοσέλιδα των ελληνικών εφημερίδων –με τον Ψυχρό Πόλεμο να αποτελεί το ακλόνητο πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο αναφοράς. Η γενικότερη εντύπωση που προκαλούσαν οι διαστημικές ειδήσεις είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή σήμερα, στην εποχή της αφθονίας και του υπερκορεσμού σε ό,τι αφορά στα τεχνολογικά επιτεύγματα. Και ο πυρετός θα έφτανε στο αποκορύφωμά του λίγο πριν τη λήξη της δεκαετίας, όταν τον Ιούλιο του 1969 ξεκίνησε η προγραμματισμένη αποστολή του Apollo 11 με αντικειμενικό στόχο την πρώτη προσσελήνωση. Την ίδια χρονιά είχαν προηγηθεί οι αποστολές Apollo 9 και 10. Η δεύτερη, που είχε πραγματοποιηθεί το Μάιο του 1969, ήταν μια πρόβα τζενεράλε, στην οποία η σεληνάκατος έφτασε μόλις μερικά χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Σελήνης. Ωστόσο η Σοβιετική Ένωση, μην θέλοντας να το βάλει κάτω, είχε προγραμματίσει την αυτόματη αποστολή Luna 15 την ίδια περίοδο που οι αστροναύτες του Apollo 11 θα έφταναν στη Σελήνη, θέλοντας να είναι η πρώτη που θα κατάφερνε να φέρει στη Γη το πολύτιμο έπαθλο: λίγο χώμα από τη Σελήνη. Μέσα σε όλα αυτά, η ατμόσφαιρα της προσδοκίας και της αδημονίας είχε πραγματικά χτυπήσει κόκκινο. Υπήρχε όμως μια καινοτομία: η τηλεόραση. Με μόλις τρία χρόνια ζωής και ισχνή διείσδυση στα νοικοκυριά, η ελληνική τηλεόραση, αποτελούμενη από δυο (ασπρόμαυρα) κανάλια, το ΕΙΡ και την ΥΕΝΕΔ, θα περνούσε εξετάσεις αφού καλείτο να μεταδώσει ζωντανά το κοσμοϊστορικό γεγονός.
«Η άφιξη στη Σελήνη θα μεταδοθή από την ελληνική τηλεόραση», ανακοινώνει το κυριακάτικο Βήμα στις 13 Ιουλίου. «Η Τηλεόραση του ΕΙΡ (Δίαυλος 11) εξασφάλισε την κάλυψη των κυριωτέρων φάσεων του κοσμοϊστορικού εγχειρήματος… Τις φάσεις αυτές ο Πειραματικός Σταθμός Τηλεοράσεως του ΕΙΡ θα τις μεταδώσει ζωντανές από το Διάστημα μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Τηλεοράσεως». Ακολουθεί και το αναλυτικό πρόγραμμα των ζωντανών και μαγνητοσκοπημένων μεταδόσεων τις επόμενες ημέρες. Την επόμενη μέρα (Δευτέρα 14 Ιουλίου) τα Νέα κυκλοφορούν με τον εύγλωττο πρωτοσέλιδο τίτλο «Μυστήριο Κρύβει η Εκτόξευση του ‘Λούνα-15’ – Τιτάνιος Αγώνας για τα ‘Πρωτεία’». «Στην Σελήνη η Μεγάλη Μάχη –οι Αμερικανοί θα Εύρουν τα Ίχνη του Ρωσικού Λούνα;», διερωτάται το Έθνος της Τρίτης 15 Ιουλίου ενώ η Ακρόπολις αναγγέλλει: «Ο Μυστηριώδης Λούνα 15 Εγγύς της Σελήνης – Μεταφέρει Τελειοποιημένον Ρομπότ;». Ο φιλοκαθεστωτικός Ελεύθερος Κόσμος είναι πιο αισιόδοξος: «Πανέτοιμοι οι Αστροναύται, Εκκινούν Αύριον δια να Πατήσουν την Σελήνην». Στο ίδιο φύλλο φιλοξενείται και «αποκλειστική συνέντευξις» του Βέρνερ φον Μπράουν. «Ο πατήρ των πυραύλων ομιλεί προς τον απεσταλμένον του Ελ. Κόσμου εις το Ακρωτήριον Κέννεντυ κ. Δ. Σιμόπουλον». Είναι ο ίδιος Διονύσιος Σιμόπουλος, το όνομα του οποίου είναι σήμερα συνυφασμένο με το Ευγενίδειο Ίδρυμα και το θαυμάσιο έργο που αυτό προσφέρει.
Την επόμενη μέρα, Τετάρτη 16 Ιουλίου, η εκτόξευση του Apollo 11 πραγματοποιείται χωρίς απρόοπτα από το Διαστημικό Κέντρο Kennedy. «Καλή Τύχη», εύχεται η Ακρόπολις. «Το Μεγάλο Ξεκίνημα Αρχίζει Σήμερα – Πραγματοποιείται το Πλέον Τολμηρό Όνειρο του Ανθρώπου», γράφει το πρωτοσέλιδο του Έθνους. Την ίδια μέρα το πρωτοσέλιδο του Ελεύθερου Κόσμου διακηρύσσει «Ενώ η Ανθρωπότης Συγκρατεί την Αναπνοήν της - Άνθρωποι Πετούν προς την Σελήνην». Το Βήμα (17.7) γράφει χαρακτηριστικά: «Στην Αθήνα… η κίνηση στους δρόμους είχε σταματήσει. Όσοι είχαν τηλεόραση κλείσθηκαν από νωρίς στα σπίτια τους για να ζήσουν από κοντά τις στιγμές της εκτοξεύσεως… Πολλοί που δεν διέθεταν τηλεοπτικές συσκευές κατέφυγαν σε φιλικά σπίτια ή στις τηλεοράσεις που βρίσκονται στις προθήκες των καταστημάτων». Σε πολυσέλιδη αναφορά του, ο σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον Ι. Γρηγοριάδης ανέλυε τη σημασία που είχε στο εσωτερικό των ΗΠΑ το διαστημικό εγχείρημα. Η αναφορά τελείωνε με αρμόζον αρχαιοελληνικό πνεύμα ως εξής: «Η στιγμή της εκτοξεύσεως επανέφερε τον άνθρωπον εις τους αρχαίους μύθους. Και οι μύθοι του ούτοι ήσαν οι ελληνικοί. Ότε η ανάστροφος μέτρησις έφθασε εις το μηδέν, ο Ήφαιστος παρουσίασεν όλην την μήνιν του πυρός του υπό την μορφήν τεραστίου νέφους ερυθρών φλογών επί της γης. Ο Κρόνος με την βραδύτητα και την ασφάλειαν η οποία εχαρακτήριζε τους μείζονας θεούς, ήρχισε να ανυψούται μεταφέρων προς το σύμβολον της θεάς Αρτέμιδος τον αδελφόν της Απόλλωνα, απολύτως δαμασμένον από τον δημιουργόν του, τον άνθρωπον. Και ο Πλούτων έσειεν την γην εις ολόκληρον την περιοχήν». Σε ίδιο μήκος κύματος είναι και το μήνυμα του «αντιστρατήγου αντιβασιλέως» Ζωιτάκη που ταξιδεύει με το Apollo στη Σελήνη (βλ. και πλαίσιο στο τέλος του άρθρου).
Πέρα όμως από τα αρχαιοελληνοχριστιανικά φληναφήματα των χουντικών, η χώρα μας θα βάλει κι αυτή το λιθαράκι της στην ομαλή πραγματοποίηση της πτήσης. «Η Ελλάς δεν θα είναι απλός θεατής του μεγάλου επιστημονικού εγχειρήματος», πληροφορεί το Έθνος της 16ης Ιουλίου, «Μετέχει αυτού ενεργώς δι επιστημονικής εργασίας». Πράγματι, με επικεφαλής τον καθηγητή Τοπογραφίας Γεώργιο Βέη, ομάδα Ελλήνων και Αμερικανών επιστημόνων είναι έτοιμη να παρακολουθήσει φωτογραφικώς το Apollo 11 από τον Σταθμό Παρακολουθήσεως Δορυφόρων του ΕΜΠ στο Διόνυσο Αττικής. Μια άλλη επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον αστρονόμο Δ. Κωτσάκη, διευθυντή του Αστρονομικού Ινστιτούτου, θα παρατηρεί τον Ήλιο από το Αστεροσκοπείο Αθηνών στην Πεντέλη για τυχόν δείγματα εξάρσεων οι οποίες ενδεχομένως να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή των αστροναυτών. «Η ανωτέρω προσπάθειά των» γράφει ο Ελεύθερος Κόσμος (16.7) «εκτιμάται δεόντως υπό των εν Αμερική συναδέλφων των, οι οποίοι την θεωρούν ως απαραίτητον». Σύμφωνα με το Έθνος της ίδιας ημέρας, ένας από τους λόγους που η NASA επέλεξε το Αστεροσκοπείο Αθηνών για την εργασία αυτή, είναι «η ποιότητα της αθηναϊκής ατμοσφαίρας». Άλλες εποχές… άλλες ατμόσφαιρες! Σήμερα το τηλεσκόπιο του Αστεροσκοπείου στην Πεντέλη έχει πάψει προ πολλού να λειτουργεί εξαιτίας της φωτορύπανσης του Λεκανοπέδιου…
Στις 16 Ιουλίου η ασφαλιστική «Οργάνωση Ταμπουρά» αναγγέλλει σε συνέντευξη τύπου ότι αποφάσισε να ασφαλίσει τους αστροναύτες «τιμής ένεκεν έναντι των διαστημικών κινδύνων: θανάτου, εξαφανίσεως και μονίμου αναπηρίας». Το συνολικό ασφαλιζόμενο κεφάλαιο ορίζεται στο συμβολικό ποσό των 10.000 δολαρίων (900.000 δρχ της εποχής), ενώ εκπρόσωπος της οικογένειας μεταβαίνει στις ΗΠΑ για να παραδώσει τα συμβόλαια στις οικογένειες των αστροναυτών. Πάντως η εταιρεία προσδιορίζει ότι «δεν καλύπτονται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ασφαλιζόμενοι δεν θέλουν να γυρίσουν στη Γη, έχοντας πλήρη συνείδηση των πράξεών τους, ή απαχθούν από εξωγήινα όντα ή και ανθρώπους και ζήσουν επί τρία χρόνια τουλάχιστον υπ’ αυτές τις συνθήκες στο Διάστημα ή στη Γη» (Βήμα, 17 Ιουλίου). Η εταιρία κατασκευάζει ένα πιστό αντίγραφο της σεληνακάτου, το οποίο και τοποθετεί στην πλατεία Συντάγματος το απόγευμα της 16ης Ιουλίου. Την ίδια μέρα αρχίζει η λειτουργία του σταθμού τηλεοπτικής αναμετάδοσης Θεσσαλονίκης. «Έτσι οι Θεσσαλονικείς», λέει το Έθνος (16.7), «θα δυνηθούν σήμερον και όλας τας ημέρας που θα διαρκέση η επιχείρησις, να παρακολουθήσουν την ίδιαν ώραν με τους Αθηναίους, την εκτόξευσιν, την προσσελήνωσιν, τον περίπατον των αστροναυτών και την προσθαλάσσωσιν».
Η αποστολή μονοπωλεί τα πρωτοσέλιδα όλη την υπόλοιπη βδομάδα. «Εποποΐα στο Διάστημα», γράφει το Έθνος την Πέμπτη 17 Ιουλίου. Την ίδια μέρα το Βήμα γράφει «Τελεία Εκκίνησις, Θαυμαστή Πορεία», ενώ ο Ελεύθερος Κόσμος: «Με Ωρολογιακήν Ακρίβειαν Ήρχισε το Μέγα Εγχείρημα». Ταυτόχρονα κορυφώνεται η αγωνία για το ενδεχόμενο το σοβιετικό Luna 15 να καταφέρει να πάρει την πρωτιά. «Ράλλυ στο Διάστημα», γράφει το Έθνος την Παρασκευή 18 Ιουλίου. Και εξηγεί το λόγο: «Το Απόλλων 11 θα Κατεβή εις την Σελήνην Ενωρίτερον - Ήρχισεν η Προσσελήνωσις του Λούνα 15». «Ειδυλλιακόν Το Ταξίδι των Τριών Ηρώων», μας πληροφορεί η Ακρόπολις. Την ίδια μέρα τα Νέα κυκλοφορούν με πρωτοσέλιδο που μάλλον συνάδει με το πνεύμα των ουέστερν-σπαγγέτι που είναι της μόδας εκείνη την εποχή: «Μονομαχία Δύο Διαστημοπλοίων για Λίγο Χώμα». Στις εσωτερικές σελίδες της εφημερίδας ο Φ. Κλεάνθης διαμαρτύρεται στην επιφυλλίδα του γιατί η αποστολή που φέρει το όνομα του αρχαίου ελληνικού θεού του φωτός αναφέρεται ως ουδετέρου γένους από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση: «Καμία γραμματική δεν διδάσκει πως όταν ένα όνομα γίνεται επωνυμία, ευνουχίζεται και ουδετεροποιείται, ότι παγώνει και γίνεται μούμια άκαμπτη και αλύγιστη». Στη σημερινή τηλεοπτική δικτατορία των αναλφάβητων δημοσιογραφίσκων που κακοποιούν καθημερινά την ελληνική Newspeak, το σχόλιο αυτό φαντάζει αθεράπευτα ρομαντικό… Αθεράπευτα ρομαντική φαντάζει και η υπόθεση ότι σήμερα –στην εποχή της παγκόσμιας τρομοκρατικής υστερίας- θα υπήρχε ελεύθερη πρόσβαση στην Αμερικανική Πρεσβεία της Αθήνας, όπως αυτή που υπήρξε την Παρασκευή 18 Ιουλίου 1969, όταν εγκαινιάζεται έκθεση με θέμα «Ο Άνθρωπος στη Σελήνη» όπου παρουσιάζονται διαγράμματα, φωτογραφίες και προπλάσματα της πρώτης επανδρωμένης αποστολής…
Το Σάββατο 19 Ιουλίου, η μεγάλη στιγμή πλησιάζει. «Με Κομμένη την Ανάσα τούς Παρακολουθεί Όλος ο Κόσμος», γράφει το Εμπρός ενώ το πρωτοσέλιδο του Έθνους λέει: «Αύριον η Πιο Μεγάλη Ημέρα», υπενθυμίζοντας όμως: «Ο Λούνα Ετοιμάζεται να Κατεβή;». Το Βήμα διαβεβαιώνει ότι «Απόλλων και Λούνα δεν θα Συγκρουσθούν». Κι ενώ το Apollo 11 βρίσκεται σε σεληνιακή τροχιά το υπουργείο Προεδρίας ανακοινώνει:
«Προκειμένου να δοθή η δυνατότης εις το κοινόν το στερούμενον δεκτών τηλεοράσεως να παρακολουθήση τας φάσεις του ταξιδίου του αμερικανικού διαστημοπλοίου Απόλλωνος-11, τας μεταδιδομένας και παρά της ελληνικής τηλεοράσεως, το υπουργείον Προεδρίας της κυβερνήσεως έχει μεριμνήση δια την τοποθέτησιν συσκευών τηλεοράσεως εις πλατείας και άλλους χώρους... Επίσης παρακαλούνται οι οργανισμοί και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις που διαθέτουν αριθμόν τηλεοράσεων, εφ' όσον επιθυμούν, δύνανται να εγκαταστήσουν ταύτας εις δημοσίους χώρους προκειμένου να παρακολουθήσουν το κοσμοϊστορικόν γεγονός της αποβάσεως και του περιπάτου ανθρώπων εις την Σελήνην και όσοι δεν διαθέτουν τοιαύτας».
Κυριακή 20 Ιουλίου 1969, η μεγάλη μέρα. «Απόψε η Δραματικωτέρα Νύκτα της Ιστορίας», γράφει το πρωτοσέλιδο του Ελεύθερου Κόσμου. «Αύριον θα Είναι Ημίθεοι – Ανατέλλει η Εποχή Αποικίσεως των Πλανητών», αναγγέλλει την ίδια μέρα η Ακρόπολις. Η προσσελήνωση θα γίνει το βράδυ (ώρα Ελλάδας) της ίδιας μέρας ενώ ο περίπατος των αστροναυτών έχει προγραμματιστεί για το ξημέρωμα της Δευτέρας (βράδυ Κυριακής στις ΗΠΑ). ΕΙΡ και ΥΕΝΕΔ προσπαθούν να καλύψουν το εγχείρημα. Όμως το βράδυ της Κυριακής, οι Έλληνες τηλεθεατές μάταια αγωνιούν στις οθόνες περιμένοντας να αντικρύσουν από τις οθόνες τους σκηνές από το διάστημα. Οι μόνες εικόνες που βλέπουν είναι απόψεις των στούντιο της ιταλικής τηλεόρασης, από την οποία αναμεταδίδεται το γεγονός. Έτσι ο Κώστας Καββαθάς, τωρινός διευθυντής της "Π&Δ", ο οποίος καλύπτει τη μετάδοση από πλευράς ΕΙΡ, ανακοινώνει στις 8 το βράδυ, ότι «λόγω της μη επιτεύξεως επαφής με το Χιούστον, η μετάδοσις ματαιώνεται». Ταυτόχρονα όμως προσθέτει ότι ο σταθμός θα προσπαθήσει να αναμεταδώσει εικόνες από την προσσελήνωση στις 10.05 μμ. «Συγκίνηση, αγωνία και φαντασία», θα γράψουν τα Νέα τη Δευτέρα (21 Ιουλίου) «και συνωστισμός και ουρά όπου υπήρχε τηλεοπτικός δέκτης. Οι Αθηναίοι άπαντες. ‘Συν γυναιξί και τέκνοις’ στήθηκαν γύρω από τις τηλεοράσεις… Πλατεία Συντάγματος, πλατεία Κλαυθμώνος, πλατεία Δημαρχείου και άλλες… τίγκα από τηλεθεατές χθες βράδυ». Το Έθνος (21.7) θα γράψει: «Σελήνη –πλανήτη χωρίς ζωή- θύμιζε η Αθήνα χθες βράδυ μεταξύ δέκα και ένδεκα. Η κίνησις στους δρόμους ήταν ελαχίστη. Αιτία η Σελήνη… Πλατεία Συντάγματος, Κυριακή βράδυ, ώρα δέκα και δέκα έξη… και δέκα επτά… και.. τα λεπτά κυλούσαν αργά σαν αιώνες. Σιωπή παντού, αγωνία ζωγραφισμένη στα πρόσωπα… Λίγα λεπτά πριν από την μεγάλη στιγμή… Νεκρική σιγή στην πλατεία.. Θα πετύχουν; Η μεταλλική φωνή του σπήκερ έλεγε αργά-αργά τα τελευταία νέα από το διαστημικό κέντρο του Χιούστον. Δυο χιλιάδες ζευγάρια μάτια περίπου, δυο χιλιάδες ζευγάρια αυτιά περίμεναν ανοικτά, προσεκτικά…»
Δυστυχώς όμως, εμφανίζονται πάλι απόψεις των στούντιο της RAI και οι τηλεθεατές αντιλαμβάνονται την προσεδάφιση από τα χειροκροτήματα των Ιταλών οι οποίοι παρακολουθούσαν την εξέλιξη του εγχειρήματος! Ακολουθεί απογοήτευση. Οι ακροατές του ραδιοφώνου είναι τυχερότεροι –μπόρεσαν να ενημερωθούν εγκαίρως, αφού το εθνικό δίκτυο είχε συνδεθεί με τη "Φωνή της Αμερικής". Δεν λείπουν και τα ευτράπελα: «Ένα τέταρτο προ της προσσεληνώσεως χάλασε οι κόσμος από τα τηλεφωνήματα στα γραφεία των εφημερίδων και στο Αστεροσκοπείο των Αθηνών. Τι φαντασία! ‘Λάμψεις στη Σελήνη!’. ‘Το Φεγγάρι καίγεται!’ Και άλλα πιο εξωφρενικά και ξεκαρδιστικά» (Νέα, 21.7.69).
Όμως η αγωνία συνεχίζεται. Οι Έλληνες τηλεθεατές δεν ξέρουν αν το ξενύχτι θα είναι καρποφόρο. Είναι πια περασμένα μεσάνυχτα Κυριακής. Στη 1 π.μ. της Δευτέρας 21 Ιουλίου, η εκφωνήτρια της ελληνικής τηλεόρασης, κλείνοντας την τακτική εκπομπή της ημέρας, ανακοινώνει ότι πιθανώς η έξοδος των αστροναυτών και ο περίπατός τους να πραγματοποιηθεί 3 ώρες νωρίτερα. Έτσι, η προβλεπόμενη για τις 7.30 π.μ. αποβίβαση, θα μεταδοθεί στις 4.30 π.μ. Όσοι οι Έλληνες αντέχουν, καθηλώνονται μπροστά στους ασπρόμαυρους δέκτες Η ΥΕΝΕΔ δεν διακόπτει το πρόγραμμά της, αλλά συνεχίζει να μεταδίδει μέχρι τα ξημερώματα «ταινίες του Γουώλτ Ντίσνεϋ και μια περιπέτεια με τους Τζων Στηντ και Έμμα Πηλ».
Τέλος, στις 4:10 π.μ. ο Ιάσων Μοσχοβίτης αναγγέλλει στους ξενυχτισμένους τηλεθεατές ότι «εντός ολίγων λεπτών θα πραγματοποηθεί σύνδεσις του ΕΙΡ με το διαστημικόν κέντρον του Χιούστον και από εκεί με την Σελήνην». Πράγματι, στις 4.40 π.μ. της Δευτέρας 21 Ιουλίου (22:40 ώρα ανατολικών ΗΠΑ της Κυριακής 20 Ιουλίου) εμφανίζεται το λευκό φάντασμα του Armstrong να κατεβαίνει αργά την μεταλλική σκάλα της σεληνακάτου. Μια τρεμάμενη φωνή που ακούν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι εκείνη την αξέχαστη νύχτα, προφέρει την φράση που θα περάσει στην ιστορία: «Ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα».
«Ηκολούθησαν σημαντικής διαυγείας εικόνες της σεληνακάτου», γράφει ο Ίων Μοσχονάς στον Ελεύθερο Κόσμο (22.7) «της γύρω περιοχής της Σελήνης και της στιγμής της τοποθετήσεως της αμερικανικής σημαίας την 5:43ην πρωινήν. Εν συνεχεία ενεφανίσθη εις το αριστερόν τμήμα της οθόνης της τηλεοράσεως εντός ωοειδούς πλαισίου., ο πρόεδρος Νίξον ενώ συνωμιλούσε με τους αστροναύτας… Στις 7:25 πμ διεκόπη η επαφή με τη σεληνάκατο… Το συγκλονιστικόν αυτό πρόγραμμα έκλεισε στις 7:26 με μίαν απόψιν της αιθούσης Ελέγχου του Χιούστον. Όσοι εκ των Ελλήνων τηλεθεατών ηθέλησαν να διανυκτερεύσουν, είχαν την ευκαιρίαν να παρακολουθήσουν ένα μοναδικό τηλεοπτικό πρόγραμμα το οποίον τους αποζημίωσε για όλες τις προηγούμενες ταλαιπωρίες».
Η Ακρόπολις της 22ας Ιουλίου περιγράφει σκηνές από τη μεγάλη νύχτα στην Αθήνα. «Στο Σύνταγμα, στο ‘Βυζάντιο’, στο Κολωνάκι μπροστά στην Αμερικανική Πρεσβεία, στο ‘Διεθνές’ της Λεωφόρου Συγγρού, στις βιτρίνες των καταστημάτων που ΄διανυκτερεύουν’ οι τηλεοράσεις, στα σπίτια, παντού όπου υπάρχουν δέκτες, οι άνθρωποι ξεσπούν σε χειροκροτήματα. Το Φεγγάρι έχει κατακτηθή από τον Άνθρωπο!». Και το γραφικό ‘παραλειπόμενο’: «Στο ‘Διεθνές’ της Λεωφόρου Συγγρού βρέθηκε και ο απαραίτητος ‘τύπος’. Ξεπέρασε σε ψυχραιμία κι’ αυτούς τους αστροναύτες. Νεαρός, μελαχροινός, με φαβορίτες, εντυπωσιακά ξενόκουμπα και ύφος Μαστρογιάννι, σε όλη τη διάρκεια της αναμεταδόσεως του άθλου των Άρμστρονγκ-Ώλντριν, καθόταν με γυρισμένες τις πλάτες κοντά στην TV και έπινε ατάραχος τον καφέ του. Όταν, γύρω στις 6, έφυγε χωρίς να ρίξη ούτε ματιά στην οθόνη, κάποιος είπε: ‘Τέτοια… γαϊδουρινή ψυχραιμία δεν την είδα ποτέ μου’. Όλοι συμφώνησαν ότι είχε δίκιο».
Οι ξενυχτισμένοι αλλά ικανοποιημένοι Έλληνες ξεκινούν για τις δουλειές τους. Στο μεταξύ ο Luna 15 συντρίβεται στη θάλασσα των Κρίσεων, τερματίζοντας μια για πάντα κάθε σοβιετική ελπίδα για σεληνιακή πρωτιά. Τα Νέα της Δευτέρας 21 Ιουλίου κυκλοφορούν με πηχυαίους τίτλους «Ο Άνθρωπος Κατακτητής Δύο Κόσμων» και γράφουν: «Το θέμα της ημέρας σε όλα τα γραφεία ήταν σήμερα η Σελήνη και οι κατακτητές της. Συζητήσεις επί συζητήσεων. Πάει λέγοντας το πρωινό. Ουαί εις εκείνον που ανέμενε ‘λύσιν ζητήματος’ εντός της ημέρας. Είναι ίσως η μόνη φορά που οι υπάλληλοι θα είχαν δίκιο αν το έρριχναν σε ολιγόωρο ‘ραχατιλίκι’ εις ένδειξιν χαράς και θαυμασμού για το ηρωικό κατόρθωμα των Άρμστρονγκ και Ώλντριν». «Το Μεγαλύτερο Βήμα του Ανθρώπου από Καταβολής Κόσμου», γράφει η Ακρόπολις της 22ας Ιουλίου.
Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος, αποστέλλει συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον πρόεδρο Νίξον, όπου μεταξύ άλλων λέει: «Είμεθα ευτυχείς προνομιούχοι της Ιστορίας που ζώμεν τοιούτον θαύμα». Κατόπιν κάνει την ακόλουθη δήλωση στα εγχώρια μέσα ενημέρωσης:
«Η προσεδάφισις του Ανθρώπου εις την Σελήνην, χάρις εις την ανωτάτην τεχνικήν του αιώνος και την μεγίστην υλικήν θυσίαν εις ην μετ' αυταπαρνήσεως υπεβλήθη ο ανιδιοτελής αμερικανικός λαός, ανοίγει αληθώς νέαν εποχήν εις την Ιστορίαν. Η ψυχή της παρούσης ανθρωπίνης γενεάς πληρούται εμπιστοσύνης, αισιοδοξίας και συναισθήματος πανανθρωπίνου θριάμβου... Ο κόσμος εορτάζει και αι ευχαί μας από την Ελλάδα του πρώτου προμηθεϊκού φωτός της γνώσεως και της επιστήμης, συνοδεύουν τα τρία γενναία τέκνα των ΗΠΑ που κατέκτησαν την Σελήνην».
Και κατόπιν ο δικτάτορας καταλήγει στο λίαν ευπρόσδεκτο «δια ταύτα»:
«Εις ένδειξιν θαυμασμού και προς έξαρσιν της ιστορικής σημασίας του επιτεύγματος, άπασαι αι δημόσιαι υπηρεσίαι της χώρας θα αργήσουν σήμερον».
Η επαύριον της προσσελήνωσης, όπως συμβαίνει μετά από κάθε συγκλονιστικό γεγονός, είναι μια αντικλίμακα. Η αποσελήνωση γίνεται κανονικά και το ταξίδι της επιστροφής αρχίζει. Αδίκως το Έθνος προσπαθεί να προκαλέσει συγκίνηση στο φύλλο της Τετάρτης 23 Ιουλίου με πρωτοσέλιδο τίτλο. «Αγωνιώδεις Στιγμαί στον Απόλλωνα – Ανεξήγητοι Θόρυβοι Προκαλούν Ανησυχία». Η προσθαλάσσωση θα πραγματοποιηθεί κανονικά την Πέμπτη 24 Ιουλίου, ώρα Ελλάδας 6:49 μμ. Αυτή τη φορά οι Έλληνες τηλεθεατές θα είναι τυχεροί –χώρια που δεν θα χρειαστεί να ξενυχτίσουν. Από τη θαλαμηγό του Αριστοτέλη Ωνάση στο Ιόνιο, 45 μίλια από το Σκορπιό, θα παρακολουθήσει το γεγονός και η Ζακλίν Κένεντι-Ωνάση, ο πρώην σύζυγος της οποίας είχε δώσει το πράσινο φως για την έναρξη του αγώνα δρόμου προς τη Σελήνη πριν οκτώ χρόνια.
Η αισιοδοξία που επικρατεί είναι άνευ προηγουμένου. «Και Τώρα για τον Άρη – Μετά την Θριαμβευτικήν Επάνοδον», διακηρύσσει το Έθνος στο πρωτοσέλιδο της 25ης Ιουλίου, ενώ δυο μέρες μετά ο Ελεύθερος Κόσμος θα γράψει. «Οι Αμερικανοί Αστροναύται θα Αποβιβασθούν εις τον Άρην περί το 1982». Στην ίδια εφημερίδα (24 Ιουλίου), ο Ηλίας Πετρόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Αστροναυτικής Εταιρείας σχολιάζει το επίτευγμα. «Η άφιξις στην επιφάνειαν του γηίνου δορυφόρου των ηρωικών τέκνων των Ηνωμένων Πολιτειών, σημειώνει το τέρμα της επί της Γης ανθρωπίνης δραστηριότητος και την αφετηρίαν μιας νέας διαπλανητικής περιόδου η οποία δεν θα έχη πρακτικόν τέρμα… Μέχρι δε του έτους 1990 όλοι οι πλανήται… θα τεθούν υπό την εξουσίαν της ανθρωπίνης επιστήμης… Ο αποικισμός θα αρχίση σε 2 ή 3 χρόνια προς την Σελήνην…». Σήμερα, σαράντα χρόνια αργότερα, ο άνθρωπος ακόμα βολοδέρνει σε γήινη τροχιά, όσο για τον αποικισμό του διαστήματος… αφήστε καλύτερα…
Ένας από τους μεγάλους κερδισμένους ήταν τα καταστήματα ηλεκτρικών ειδών. «Γύρω στις 7.000 συσκευές τηλεοράσεως πουλήθηκαν ‘μαζεμένες’ μέσα σε λίγες μέρες», γράφουν τα Νέα (23 Ιουλίου). «Εν όψει του γεγονότος… οι Αθηναίοι και οι Πειραιώτες που κατά κάποιο τρόπο εσκόπευαν να αγοράσουν τηλεόραση, επέσπευσαν την απόφασή τους… Ο Ρωμιός ήθελε το ‘θέαμα’ στο σαλόνι του σπιτιού του. Να βλέπη με την ησυχία του, να πίνη το καφεδάκι του και να αναφωνή: ‘Βρε, βρε, βρε, πατήσαμε στη Σελήνη! Μαρία, κάνε ένα βαρύ γλυκό. Μωρέ τι είναι ο άνθρωπος…’ Για τον λόγο αυτόν, τα χίλια καταστήματα που πουλάνε συσκευές τηλεοράσεως είχαν φούριες αυτές τις ημέρες… Οι ταράτσες των πολυκατοικιών γέμισαν τεχνίτες… Η Σελήνη μπήκε στη ζωή μας. Κι αυτό κυρίως χάρη στην τηλεόραση… Και οι μόνοι που… αγανάκτησαν μ’ όλη αυτήν την ιστορία, είναι οι νοικοκυρές των σπιτιών που διαθέτουν τηλεόραση. Τα σαλόνια τους έγιναν αληθινά ‘κέντρα διερχομένων’. Χαλάλι…». Το Έθνος της 29ης Ιουλίου πληροφορεί ότι γνωστή δισκογραφική εταιρεία θα κυκλοφορήσει ηχητικό δίσκο με τη συνομιλία Armstrong-Aldrin στην επιφάνεια της Σελήνης ο οποίος θα διατίθεται στην τιμή των 30 δραχμών (10 λεπτών του ευρώ…). Ενδεικτικά, η τιμή μιας εφημερίδας το 1969 ήταν 1,5 δρχ (χωρίς DVD και CD εννοείται!). Την 1η Αυγούστου ξεκινούν οι εκπτώσεις στην Αθήνα και Πειραιά στο… πνεύμα του Apollo. «Ήδη πολλά καταστήματα τοποθέτησαν στις προθήκες τους την… Σελήνη, πυραύλους, αστροναύτες, σεληνακάτους και άλλα παρόμοια, που οι μαγαζάτορες πιστεύουν ότι θα ελκύσουν την προσοχή της πελατείας» (Τα Νέα, 29 Ιουλίου).
Το καθεστώς εκμεταλλεύεται το γεγονός περνώντας το αναπόφευκτα μέσα από το «ελληνοχριστιανικόν» φίλτρο. «Η Παρουσία του Θεού Πλέον Εμφανής Μέσω του Κοσμικού Χώρου– Ενισχύουν την Πίστιν προς τον Θεόν τα Διαστημικά Ταξίδια», γράφει το Έθνος της 23ης Ιουλίου. «Τι Λέγουν ο Πατριάρχης Αθηναγόρας και οι Αρχιεπίσκοποι Ιερώνυμος και Μακάριος». Την Κυριακή 3 Αυγούστου 1969 και «κατόπιν αποφάσεως της Ιεράς Συνόδου» θα γίνει μεγάλη λειτουργία στη Μητρόπολη των Αθηνών με την ευκαιρία της προσσελήνωσης. «Η πρώτη χριστιανική εκκλησία ιδρύθη ήδη εις την Σελήνην δια της εναποθέσεως επί του εδάφους της υπό των αστροναυτών μηνύματος το οποίον περιέχει τον Η’ Ψαλμόν του Δαυΐδ», δηλώνει μεταξύ άλλων ο Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος σε συνέντευξη τύπου σχετικά με την λειτουργία που θα τελεσθεί. «Ο Διονύσιος έχει συνθέσει την τάξη, την ποίηση και τη μουσική της ειδικής αυτής λειτουργίας, η οποία μοιάζει με εκείνη του Μεγάλου Σαββάτου», μας πληροφορεί ο Ελεύθερος Κόσμος (1 Αυγούστου). Στη λειτουργία θα ψαλεί και το ειδικό «σεληνιακόν απολυτίκιον»: «Μεγαλύνομεν το θείον κράτος και δοξάζομεν τον Ζωοδότην ον υμνεί και δοξάζει τα σύμπαντα. Ως αγαθόν σε αυτόν ικετεύομεν, ίνα καρδίας ημών και νοήματα από πάσης αλαζονείας και επάρσεως φρουρών ιλασμόν παρέχηται ημίν και Σωτηρίαν την αιώνιον». Αμήν…
Η χούντα θα εκμεταλλευτεί και την επίσκεψη του αστροναύτη William Anders στις αρχές Αυγούστου. Ο Anders, μέλος της αποστολής του Apollo 8 που πραγματοποίησε πρώτο σεληνιακές τροχιές το Δεκέμβριο του 1968, θα καταφθάσει στο Ελληνικό στις 3 Αυγούστου. Τον υποδέχονται ο Στυλιανός Παττακός, ο υφυπουργός Προεδρίας, ο δήμαρχος Αθηναίων, ο ΑΓΕΑ κι ένα σωρό άλλοι. Ο Ελεύθερος Κόσμος (5 Αυγούστου) θα γράψει θριαμβευτικά. «Εκατό φωτογραφικές μηχανές, συνεργεία τηλεοράσεως και ραδιοφωνίας περικύκλωσαν στις 2 μμ της Κυριακής το αεροσκάφος της ‘Ολυμπιακής’ για να απαθανατίσουν την κάθοδο και την υποδοχή του Άντερς». Ο Παττακός τον προσφωνεί: «Ο ελληνικός λαός σε καλωσορίζει με αισθήματα φιλοξενίας και υπερηφανείας διότι συ και οι συνάδελφοί σου Άρμστρονγκ, Ώλντριν και Κόλλινς, με ευτολμίαν ημιθέου εφθάσατε εκεί όπου μόνον η φαντασία του Ικάρου από τα βάθη των ελληνικών αιώνων ωραματίσθη και σε ανακηρύσσει, ως η τιμή σου ανήκει, Έλληναν Ίκαρον, με μία διάπυρον ευχήν, να μεταφέρης και εις άλλους πλανήτας τας δυνατότητας και τα επιτεύγματα της συγχρόνου επιστήμης, αλλά και την δικαιοσύνην και την ειρήνην κατά την χριστιανικήν ρήσιν ‘και νυν ας κατοικήση εν τοις ουρανοίς η δικαιοσύνη’». Το ίδιο δημοσίευμα αναφέρει πως ο αστροναύτης «μόλις τελείωσε ο κ. Παττακός εκράτησε με μια αυθόρμητη κίνησι το μικρό χαρτί της προσφωνήσεως. Ήταν το πρώτο πράγμα που ελάμβανε από την χώρα μας». Ποιος ξέρει, ό «Έλλην Ίκαρος» μπορεί να το έχει ακόμα… Την επόμενη μέρα ο ταλαίπωρος Anders που, σημειωτέον, έχει έρθει στην Ελλάδα για… διακοπές, πρέπει να υποστεί ακόμα μια δοκιμασία. Σύμφωνα με τον Ελεύθερο Κόσμο (5 Αυγούστου). «Την 7ην μμ χθες ο υφυπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως κ. Κ. Βοβολίνης εδεξιώθη εκ μέρους του πρωθυπουργού κ. Γ. Παπαδοπούλου εις το κέντρον ‘Διόνυσος’ κάτωθι της Ακροπόλεως, τον Αμερικανόν αστροναύτην κ. Γουΐλλιαμ Άντερς μετά της συζύγου του. Εις την δεξίωσιν παρέστησαν υπουργοί, γενικοί γραμματείς υπουργείων, η στρατιωτική ηγεσία, διπλωματικοί υπάλληλοι εκπρόσωποι των γραμμάτων και των επιστημών και άλλοι επίσημοι». Photo opportunity θα το λέγαμε σήμερα… Στις 12 Αυγούστου η Ακρόπολις μας πληροφορεί ότι «Φωτογραφίες της Σελήνης προσέφερεν στον κ. Πρωθυπουργόν ο Άντερς».
Σημεία των καιρών: σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά την πρώτη προσσελήνωση, στα τέλη Μαΐου 1998, ο ίδιος ο Neil Armstrong βρέθηκε στην Αθήνα, προσκεκλημένος των διοργανωτών της διεθνούς έκθεσης πληροφορικής Infoworld. Και τότε την ομιλία του πρώτου ανθρώπου στη Σελήνη προλόγισε ο πρέσβης της… Ιαπωνίας!! Είναι αμφίβολο αν κάποιος κυβερνητικός παράγοντας «πήρε πρέφα» την επίσκεψη του Armstrong (σκασίλα του κι αν την έπαιρνε). Φαντάζεστε τι θα γινόταν με την ίδια επίσκεψη πριν τριάντα χρόνια;
Η επόμενη αποστολή, Apollo 12, τον Δεκέμβριο του 1969 θα συγκεντρώσει και πάλι το ενδιαφέρον αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό. Με εξαίρεση την παρά λίγο τραγωδία του Apollo 13 τον επόμενο Απρίλιο, η δημοτικότητα των προσσεληνώσεων θα φθίνει διαρκώς, μέχρι την τελευταία αποστολή, το Δεκέμβριο του 1972. Και σήμερα; Σήμερα, μετά από αμέτρητες παλινωδίες και μέσα σε ένα ριζικά διαφορετικό πολιτικοκοινωνικό τοπίο, οι ΗΠΑ ισχυρίζονται ότι θα επιστρέψουν στη Σελήνη μέχρι το 2020. Έχουμε αναλύσει πολλές φορές στις σελίδες αυτού του περιοδικού το όλο θέμα, και είναι περιττό να το σχολιάσουμε ακόμα μια φορά. Το βέβαιο είναι πως, ακόμα και αν η Αμερική αποφασίσει κάποια στιγμή να επιστρέψει στη Σελήνη, ή να στείλει ανθρώπους στον Άρη, δεν πρόκειται ούτε κατά διάνοια να επαναληφθεί ο πυρετός του 1969. Το διαστημικό ταξίδι έχασε πια την αίγλη του, και δημιουργεί πλέον (εφήμερα) πρωτοσέλιδα μόνο όταν πρόκειται για κάποιο ατύχημα ή τραγωδία. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Η σύγχρονη κοινωνία έχει περιορίσει τους ορίζοντες και υπονομεύει αδιάκοπα την ανάγκη για περιπέτεια και ανακαλύψεις. Δεν υπάρχει χώρος ούτε για ρίσκο, ούτε για αποτυχία. Κι έτσι τα ριψοκίνδυνα κατορθώματα λάμπουν… δια της απουσίας τους.
Αλήθεια, αν η πρώτη προσσελήνωση γινόταν σήμερα, τι υποδοχή θα γνώριζε στο σημερινό Ελλαδιστάν; Πώς θα γινόταν δεκτή από την ελληνική κοινωνία των αρχών του 21ου αιώνα η οποία, λοβοτομημένη και συμπλεγματική, παραπαίει έχοντας μοναδικό όραμα να καταφέρει να συνεχίσει να υπολειτουργεί; Πώς θα παρουσιαζόταν στα τηλεοπτικά τέλματα της ρηχότητας, του εκχυδαϊσμού και της ευτέλειας; Α, ναι, αναμφίβολα τα «καλύτερα ΜΜΕ του κόσμου» θα κάλυπταν το γεγονός με αξιοζήλευτη αντικειμενικότητα και αίσθηση προοπτικής –εννοείται μετά από «βαρυσήμαντες ειδήσεις» σχετικές με σκανδαλολογία, δηλώσεις αξιοθρήνητων πολιτικών «ταγών» και τα αποτελέσματα των τελευταίων πολιτικών δημοσκοπήσεων. Θα φιλοξενούσαν δηλώσεις «προοδευτικών» αναλυτών και εκπροσώπων των συνδικάτων που θα ξεσπάθωναν εναντίον του «αμερικανικού σεληνιακού ιμπεριαλισμού». Και το τσίρκο των συνωμοσιολόγων θα αναλάμβανε να μας αποκαλύψει από τα τηλεοπτικά παράθυρα για τη «μεγάλη απάτη» της NASA, η οποία σκηνοθέτησε την προσσελήνωση σε κινηματογραφικό στούντιο…
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ
Αυτή τη στιγμή, στην επιφάνεια της Σελήνης υπάρχει μήνυμα της δικτατορίας! Μηνύματα από 72 ηγέτες χωρών μετατράπηκαν σε μικροφίλμ και αφέθηκαν στην επιφάνεια της Σελήνης, πλάι στην Αστερόεσσα που έστησαν οι αστροναύτες. Και ανάμεσά τους φιγουράρει το κείμενο του «Αντιστρατήγου Αντιβασιλέως Γεωργίου Ζωιτάκη».
Το μήνυμα, αφού εκφράσει συγχαρητήρια «εξ ονόματος του ελληνικού» λαού στην κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών και τα «επίλεκτα τέκνα του αμερικανικού έθνους», καταλήγει: «Κατ' ευτυχήν σύμπτωσιν, το εκπληκτικόν πρόγραμμα πτήσεως του ανθρώπου εις την Σελήνην, το οποίον επραγματοποιήθη τόσον υπερόχως μέχρι σήμερον, φέρει το όνομα του θεού των αρχαίων Ελλήνων, Απόλλωνος. Το συμβολικόν τούτο όνομα εκφράζει την αιώνιαν προσπάθειαν του ανθρώπου να κατακτήση την γνώσιν υπεράνω τόπου και χρόνου».
Η κα Φωτεινή Τομαή, προϊσταμένη της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών, περιέγραψε λεπτομερώς το «παρασκήνιο» του χουντικού «σεληνιακού» μηνύματος σε άρθρο της (Βήμα, 10.9.2006). Την πρόταση για την αποστολή μηνύματος απηύθυνε στις 23.6.1969 στον τότε επιτετραμμένο της ελληνικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον Μιχάλη Δούντα ο διευθυντής της NASA Thomas Paine. Ο Paine ζητούσε την εγγραφή του μηνύματος σε μικροφίλμ. Την επιστολή γνωστοποίησε την ίδια ημέρα με τηλετυπικό κρυπτομήνυμα ο Μιχάλης Δούντας, με την επισήμανση ότι «εάν Ελλάς επιθυμή αποστείλη ανάλογον μήνυμα πρέπει τούτο περιέλθη ενταύθα εις NASA βραδύτερον μέχρι 30ή Ιουνίου». Όντως, η προθεσμία τηρήθηκε και το μήνυμα της ελληνικής κυβέρνησης, υπογεγραμμένο από τον Ζωιτάκη, κατέφθασε στη NASA.
Η κα Τομαή επισημαίνει την ανυπομονησία των συνταγματαρχών να δώσουν δημοσιότητα στο ελληνικό μήνυμα για να κερδίσουν τις εντυπώσεις στο εσωτερικό της χώρας, κάτι που φαίνεται από το τηλετυπικό κρυπτογράφημα της ίδιας ημέρας της Κεντρικής Υπηρεσίας στην Αθήνα, προς την πρεσβεία μας στην Ουάσιγκτον: «Παρακαλούμεν μας γνωρίσητε εάν και πότε αρμόδιοι NASA δώσουν δημοσιότητα σχετικά μηνύματα Αρχηγών Κρατών». Και ο Μιχάλης Δούντας διαβεβαίωσε πως «ως μοι ελέχθη υπό αρμοδίου NASA ουδεμία υφίσταται αντίρρησις όπως μήνυμα ΑΕ Αντιβασιλέως προς αστροναύτας πτήσεως Apollo 11 από ελληνικής πλευράς δοθή εις δημοσιότητα».
Στις 30 Δεκεμβρίου 1969, ο Έλληνας πρέσβης στις ΗΠΑ Β. Βιτσαξής ευχαριστούσε τον Paine για την παραλαβή αντιγράφου δίσκου από πυρίτιο, διαμέτρου 3 εκατοστών, στον οποίο είχαν καταχωρηθεί τα μηνύματα όλων των αρχηγών κρατών, ανάμεσα στα οποία και του Ζωιτάκη, στον οποίο η NASA απέστειλε με ειδικό δέμα το αντίγραφο. «Εννοείται ότι ο... αντιβασιλέας κράτησε τον δίσκο για λογαριασμό του, αφού δεν έχει εντοπισθεί ως σήμερα σε κανένα κυβερνητικό μέγαρο ή αρχείο», καταλήγει η κα Τομαή στο άρθρο της.
ΟΙ… ΒΡΑΚΟΦΟΡΟΙ ΑΣΤΡΟΝΑΥΤΕΣ!
Η κα Τομαή αποκαλύπτει και ένα άλλο παραλειπόμενο σε ό,τι αφορά στην σχέση Ελλάδας και προσσελήνωσης. «Στις 14.10.1969 ο σύμβουλος της ελληνικής πρεσβείας Ι. Γρηγοριάδης ενημέρωνε την Κεντρική Υπηρεσία ότι την εποχή εκείνη υπηρετούσε στη Διεύθυνση Ελληνικών Υποθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ο Χ. Λαγουδάκης, ‘Κρης την καταγωγήν’, ο οποίος κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα πληροφορήθηκε ότι ο Εθνικός Καλλιτεχνικός Όμιλος Βρακοφόρων επρόκειτο να ταξιδεύσει στην Ουάσιγκτον για να δώσει παραστάσεις, και ζητούσε να μάθει σε ποια πόλη μπορούσε να συναντήσει και να παραδώσει στους αστροναύτες του Apollo 11 κρητικές ενδυμασίες». Στο ίδιο έγγραφο ο Έλληνας σύμβουλος παραπονέθηκε με την ευκαιρία αυτή στον Λαγουδάκη: «είναι παράδοξον ότι οι εν λόγω αστροναύται, μεταβαίνοντες εις Τουρκίαν και Ιταλίαν δεν επεσκέφθησαν την μεταξύ των δύο ευρισκομένην επίσης σύμμαχον Ελλάδα». Προσέθεσε δε ότι «ομιλών όλως προσωπικώς, θεωρεί τούτο ως λάθος, για το οποίον όμως είμαι βέβαιος ότι θα δημιουργήση λίαν δεδικαιολογημένας πικρίας. Εφόσον δε πρόκειται περί λάθους θα έδει να ευρεθή η πρώτη ευκαιρία επανορθώσεώς του». Ο Λαγουδάκης προφασίστηκε αορίστως τεχνικούς και χρονικούς περιορισμούς «ως και ότι η ευκαιρία δωρεάς και αποδοχής των εν λόγω ενδυμασιών θα απετέλει κατάλληλον επανόρθωσιν του περί ου ο λόγος λάθους».
APOLLO ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
* Uranya (2006, σκηνοθεσία Κώστας Καπάκας): Σε ένα χωριό της Ελλάδας όταν γίνεται γνωστό ότι η τηλεόραση θα δείξει την προσσελήνωση του Apollo 11, πέντε αγόρια αποφασίζουν να μη διαθέσουν τα λεφτά που μάζευαν για μια επίσκεψη στην όμορφη πόρνη Ουρανία, αλλά να συνεισφέρουν στην αγορά ενός τηλεοπτικού δέκτη Uranya.
* Δύσκολοι Αποχαιρετισμοί: ο Μπαμπάς μου (2002, σκηνοθεσία: Πέννυ Παναγιωτοπούλου). Το 1969, ένα δεκάχρονο αγόρι σχεδιάζει να παρακολουθήσει την επικείμενη προσσελήνωση με τον πατέρα του. Όταν όμως αυτός σκοτώνεται σε τροχαίο, ο μικρός αρνείται να δεχτεί το θάνατό του, φτιάχνοντας ιστορίες και πλαστογραφώντας γράμματα.
* Τέλος Εποχής (1994, σκηνοθεσία: Αντώνης Κόκκινος). Στις εναρκτήριες σκηνές, ο νεαρός Χρήστος Βαμβακάς (Δημοσθένης Παπαδόπουλος), το καλοκαίρι του 1969, στέκεται εντυπωσιασμένος μπροστά στις αναρτημένες εφημερίδες ενός περιπτέρου τα πρωτοσέλιδα των οποίων αφορούν την προσσελήνωση. * Ψυχή και Σάρκα (Εσύ κι Εγώ) (1974, σκηνοθεσία Ερρίκος Ανδρέου). Σε μια στιγμή του έργου ένας φωτογράφος (Βασίλης Τσιβιλίκας) σχολιάζει εντυπωσιασμένος τα «φωτογραφικά πλάνα των αστροναυτών από την αποστολή Απόλλων 15» επιδεικνύοντας (λανθασμένα) φωτογραφίες από τον περίπατο στο διάστημα του αστροναύτη White το 1965.